Dział gromadzi przedmioty kultury materialnej, duchowej i społecznej mieszkańców Ziemi Sandomierskiej. Duża różnorodność i specyfika nagromadzonych zabytków pozwala na podkreślenie odrębności naszego regionu, daje pojęcie o budownictwie, rolnictwie, hodowli, rybołówstwie, rzemiosłach dawnych, wierzeniach, zwyczajach, obrzędach dorocznych i rodzinnych. Dział prowadzi dokumentację fotograficzną obiektów występujących w terenie. Współpracuje z lokalnymi zespołami obrzędowymi i śpiewaczymi, twórcami ludowymi, rękodzielnikami, gminnymi ośrodkami kultury, kołami gospodyń wiejskich. Realizuje nagrania filmowe, archiwizuje i popularyzuje różnorodne aspekty kultury ludowej: rodzime tradycje (odpusty, jarmarki, dożynki), dawne zwyczaje i obrzędy, folklor słowno-muzyczny. Od 2003 roku organizuje dla gmin powiatu sandomierskiego konkurs o nazwie „Nasze sandomierskie – kulinaria regionalne”, propagujący wiejskie tradycje kulinarne regionu świętokrzyskiego.

Niewątpliwie do najciekawszej grupy zabytków etnograficznych należy unikatowa kolekcja ludowej rzeźby sakralnej z przełomu XIX i XX wieku, dłuta rodzimych artystów - amatorów, samouków, obdarzonych niezwykłą wrażliwością i bogatym talentem artystycznym. W skład niej wchodzą: kapliczki przydrożne i domowe, krzyże-krucyfiksy, figury Matki Bożej czy postacie Chrystusa Frasobliwego. W swych zbiorach dział posiada również jedyny zachowany w Polsce oryginalny egzemplarz odświętnej sukmany męskiej z końca XIX w.

Wzmiankowane obiekty, wespół z innymi równie ciekawymi zabytkami wyeksponowane zostały na stałej wystawie etnograficznej „Dawna wieś sandomierska”.