Autor: M. Zaręba
Miejscowość: Chańcza, woj. świętokrzyskie
Materiał: drewno lipowe i jesionowe, metal
Technika: wyrób ręcznyWymiar: dł. belek poprzecznych 116cm i 115, 5 cm; snoski wys. 60,7 cm i 49,7 cm; zatyczka wys. 52,5 cm
Zakup w 1961 r.
Nr inw.: MS-79/e

Jarzmo podgardlicowe – drewniana uprząż dla bydła pociągowego (krów i wołów). Składa się z dwóch równoległych beleczek (dolnej w miarę prostej i górnej delikatnie profilowanej na karki zwierzęce), połączonych czterema przetyczkami – dwiema wewnętrznymi tzw. znozami (snoskami, snuskami) i dwiema ruchomymi zewnętrznymi zanozami (zatokami, zatyczkami). Snoski posiadają cztery niewielkie otwory, rozmieszczone w różnych odległościach od siebie, które służyły do regulacji wysokości belki poprzecznej. W wybrany otwór wkładano śrubę, która zabezpieczała belkę przed podnoszeniem.

 Z zewnętrznych zatyczek zachowała się tylko jedna, wykonana z samorodnej gałązki. Przy zaprzęganiu woły wprowadzano do uprzęży i zasuwano zewnętrzne przetyczki. Mniej więcej pośrodku beleczki poprzecznej została przymocowana żelazna wić, która służyła do zaczepiania uprzęży przy grządzieli np. pługa, dyszla wozu itp. Do wykonania konstrukcji jarzma użyto drewna jesionowego i lipowego. Uprząż była używana jeszcze w latach 50. XX w. Obok typowego dla Słowiańszczyzny jarzma podgardlicowego (pojedynczego lub podwójnego) zakładanego na kark zwierzęcia funkcjonowało również jarzmo na czoło – gdzie kabłąk z zaczepem był mocowany rzemieniami do rogów. Z czasem jarzmo zostało zastąpione chomątem lub szleją. Wzmiankowany zabytek pozyskał w terenie Marian Pokropek (ur. 1932, zm. 2023) – polski etnograf, profesor dr hab. Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, założyciel Muzeum Polskiej Sztuki Ludowej w Otrębusach. W latach 2005-2022 obiekt był eksponowany na stałej wystawie etnograficznej pt. „Dawna wieś sandomierska” w Zamku Królewskim w Sandomierzu.

Opracowała: Iwona Łukawska