Materiał: złoto
Technika: bicie stemplem
Wymiary: 49 mm, 34,51 g
Autor: Sebastian Dadler (1586-1657)
Sygnatury: na awersie i rewersie S D Gdańsk, 1646
Własność: Muzeum Narodowe w Warszawie NPO 31196 MNW

Medal wybity z okazji ślubu króla Władysława IV z francuską księżniczką Ludwiką Marią Gonzagą. Kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński był zwolennikiem tego mariażu i sojuszu z Francją. Uroczystości zostały upamiętnione wybiciem trzech medali, jednego żetonu oraz przedstawieniami malarskimi wykonanymi m.in. przez Bartholomeusa Milwitza (obraz ,,Wjazd Ludwiki Marii Gonzagi do Gdańska” znajduje się obecnie w Państwowych Zbiorach Sztuki – Zamku Królewskim na Wawelu). Medal został wybity na zlecenie Rady Miasta Gdańska tuż przed przybyciem królowej do miasta. Wizyta trwała w dniach 11-28 lutego 1646 r., sama uroczystość zaślubin odbyła się 10 marca tego roku w Warszawie. Józef Kraszewski tak przedstawił wspomniane wydarzenia:

Na drodze już z Oliwy do Gdańska, w przeciągu milki jednej, na którą pięć godzin czasu straciła królowa, poczęły się powitania. Na pół drogi stały gwardie królewskie w sześciu oddziałach, w barwach niebieskich podbitej żółtą, za nimi pachołkowie króla piesi, halabardnicy, dragoni, kozacy, ustawieni szeregami, całą prawie drogę aż do bram miasta zajmowali.

Wybicie medalu powierzono gdańskiemu Sebastianowi Dadlerowi, jednemu z najwybitniejszych medalierów doby baroku. Prezentowany eksponat powstał tylko w kilku egzemplarzach w złocie i srebrze. Podobny medal został wybity na pamiątkę zaślubin króla z jego pierwszą żoną Cecylią Renatą, arcyksiężniczką austriacką w 1637 r.

Awers medalu przedstawia postacie mitycznych bogów Marsa i Kupidyna oraz witające się niewiasty będące personifikacjami Wiary i Pokoju. Znaczenie przedstawienia objaśnia napis zawarty w otoku: MARTE CUBANTE FIDES ET PAX TUTA OSCULA REDDUNT (Gdy Mars leżąc spoczywa, Wiara i Pokój ściskają się bezpiecznie). Postać Marsa miała uosabiać wszystkie cnoty króla Władysława IV, a więc męstwo i waleczność. W starożytnym Rzymie Mars był patronem wszystkich, którzy sprawowali władzę. Kupidyn symbolizował miłość królewskiej pary. W górnej części, nad chmurami widniej napis JAHWE w języku hebrajskim (hebr. יהוה) od którego idą promienie słońca. Napisy hebrajskie pojawiały się na monetach z powodu zarządzania przez Żydów mennicami królów i książąt. Na dole medalu wybito datę MDCXLVI (1646).
Na rewersie dominują przedstawienia dwóch herbów Polski i Gdańska, zawieszonych na wstędze podtrzymywanej przez rękę wyłaniającą się z obłoków. Poniżej litery S i D (Sebastian Dadler) oraz napis NIHIL ISTA SECABIT (Nic ich nie rozerwie). U dołu żaglowiec wpływający do portu gdańskiego. W otoku: VLADISLAO IV. POL AC SVEC REGI ET LUDOVICAE MARIAE CONIUGIBUS (Władysławowi IV, Polski i Szwecji królowi, i Ludwice Marii, małżonkom).

Medal można oglądać w przestrzeni wystawy czasowej ,,Jerzy Ossoliński – magnat z Sandomierza” http://www.zamek-sandomierz.pl/wystawy/wystawy-czasowe/886-jerzy-ossolinski-magnat-z-sandomierza

Partnerem merytorycznym wystawy jest Pałac Saski Sp. z o.o., który współtworzy część ekspozycji poświęconej Pałacowi Brühla.

Literatura:
E. Hutten-Czapski, ,,Katalog kolekcji medali i monet” , t. 4, s. 355, 1957
Józef Ignacy Kraszewski, "Na królewskim dworze", Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, 1958.
J.W. Zacher, G. Śnieżko, M. Zawadzki, Katalog Zbiorów Zamek Królewski w Warszawie: ,,Medal polskie i z Polską związane z okresu Pierwszej Rzeczpospolitej”, 2019

Notę opracowała: Karolina Gara, Dział Historyczny MZS