Mikołaj Gomółka - psalm XXIX. Nieście chwałę, mocarze, Panu mocniejszemu w wykonaniu Zespołu Muzyki Dawnej"Ars Nova".

Fragment muzyczny został udostępniony dzięki uprzejmości Krzysztofa Owczynika - kierownika wydawnictwa Travers, które wydało płytę pt. Muzyka Polskiego Renesansu.

Rynek w Sandomierzu. Dom Gomółki z tablicą pamiątkową na ścianie wschodniej. Fot. PŁ

Mikołaj Gomółka, jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów doby renesansu, urodził się ok. 1535 r. w  Sandomierzu w rodzinie mieszczańskiej. Od 1545 przebywał w Krakowie na dworze króla Zygmunta Augusta jako paź i chłopiec-śpiewak. W kwietniu 1548 rozpoczął naukę muzyki pod kierunkiem jednego z królewski fistulatorów - Jana Klausa, grającego na instrumentach dętych drewnianych. Odtąd Gomółka przynależał do tego zespołu, początkowo w charakterze ucznia (1548-50), a od 1558 jako pełnoprawny instrumentalista. Ponieważ zaliczano go do grupy fistulatorów włoskich, można przypuszczać, że uczył się gry nie tylko na instrumentach dętych, ale także na strunowych (skrzypce, lutnia), a może i klawiszowych. W okresie nauki przebywał wraz z dworem królewskim w Krakowie, Wilnie, Knyszynie, Piotrkowie (1552), Gdańsku i być może u księcia Albrechta Hohenzollerna w Królewcu. Kapelę Zygmunta Augusta opuścił 16 sierpnia 1563. Gdzie przebywał i czym się zajmował w ciągu następnych 3 lat - nie wiadomo.

W 1566 powrócił do rodzinnego Sandomierza. O jego działalności muzycznej w naszym mieście brak jakichkolwiek wiadomości. Zajmował się natomiast sprawami finansowymi oraz pełnił różne funkcje związane z sądownictwem. W 1567 (i ponownie w 1568) został wybrany jednym z siedmiu ławników. Pomiędzy 1567 a 1570 ożenił się z Jadwigą, córką rajcy miejskiego z Tarnowa - Tomasza Kuszmierzowicza. Od 1572 do 1573 pełnił funkcję zastępcy wójta miejskiego. W 1578 opuścił rodzinne miasto. W późniejszych latach przebywał prawdopodobnie w Krakowie, być może pełniąc funkcję muzyka na dworze biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego. W czerwcu 1590, lub wcześniej, pojawia się także na krakowskim dworze kanclerza Jana Zamoyskiego (razem ze swoim synem, Michałem). Pozostawał tam jeszcze 30 kwietnia 1591 i to jest ostatnia znana data z jego życia. Czas i miejsce śmierci Mikołaja Gomółki nie są znane. 


W 1580 roku w krakowskiej drukarni Łazarza Andrysowicza wydane zostały "Melodie na psałterz polski, przez Mikołaja Gomółkę uczynione" - jedyne znane obecnie dzieło kompozytora. Stanowią one muzyczną wersję "Psałterza Dawidowego" Jana Kochanowskiego, który ukazał się drukiem zaledwie rok przed dziełem Gomółki. Do naszych czasów zachowało się jedynie osiem egzemplarzy tego starodruku.

"Melodie na psałterz polski" to zbiór 150 psalmów, składający się z krótkich utworów a capella - od 6 do 31 taktów, 4-głosowych:

• I. "Szczęśliwy, który nie był miedzy złemi w radzie" / "Beatus vir, qui non abiit in consilio impiorum"
• II. "Co za przyczyna tego zamieszania?" / "Quare fremuerunt gentes"
• III. "Mocny Boże, jakóż ich wiele powstało!" / "Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me?"
• IV. "Wzywam Cię, Boże, świadku mojej niewinności" / "Cum invocarem, exaudivit me Deus iustitiae meae"
• V. "Przypuść, Panie, w uszy swoje" / "Verba mea auribus percipe, Domine"
• VI. "Czasu gniewu i czasu swej zapalczywości" / "Domine, ne in furore tuo arguas me"
• VII. "W Tobie ja samym, Panie, człowiek smutny" / "Domine, Deus meus, in te speravi"
• VIII. "Wszechmocny Panie, wiekuisty Boże" / "Domine, Dominus noster"
• IX. "Ciebie będę, Boże prawy" / "Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo"
• X. "Czemuś, Panie, odstąpił? Czemuś twarz swoję" / "Ut quid, Domine, recessisti longe"
• XI. Panu ja ufam, a wy mówicie: "Miedzy góry..." / "In Domino confido, quomodo dicitis animae meae"
• XII. "Zachowaj mię, o sprawco niebieskiego domu" / "Salvum me fac, Domine, quoniam deficit sanctus"
• XIII. "Dokąd mię chcesz zapomnieć? Dokąd świętą swoję" / "Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem?"
• XIV. "Głupi mówi w sercu swoim" / "Dixit insipiens in corde suo"
• XV. "Kto będzie w Twoim mieszkaniu przebywał?" / "Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo?"
• XVI. "O, który siedzisz na wysokim niebie" / "Conserva me, Domine, quoniam speravi in te"
• XVII. "Płacz sprawiedliwy i skargę moję" / "Exaudi, Domine, iustitiam meam"
• XVIII. "Ciebie ja, póki mi jedno żywota stanie" / "Diligam te, Domine, fortitudo mea"
• XIX. "Głupia mądrości, rozumie szalony" / "Coeli enarrant gloriam Dei"
• XX. "Wsiadaj z dobrym sercem, o królu cnotliwy" / "Exaudiat te Dominus in die tribulationis"
• XXI. "Panie, za Twoją zawżdy pomocą król bije" / "Domine, in virtute tua laetabitur rex et super salutare tuum exultabit"
• XXII. "Boże, czemuś mię, czemuś mię, mój wieczny" / "Deus, Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti?"
• XXIII. "Mój wiekuisty pasterz mię pasie" / "Dominus regit me et nihil mihi deerit"
• XXIV. "I ziemia i cokolwiek na niej sie najduje" / "Domini est terra et plenitudo eius, orbis terrarum"
• XXV. "Do Ciebie, Panie, wzdycha serce moje" / "Ad te, Domine, levavi animam meam, Deus meus"
• XXVI. "Panie, uczyń sąd o mnie, a tam ujźrzysz moję" / "Iudica me, Domine, quoniam ego in innocentia mea ingressus sum"
• XXVII. "Pan ogniem swojej światłości" / "Dominus illuminatio mea et salus mea, quem timebo?"
• XXVIII. "Królu niebieski, zdrowie dusze mojej" / "Ad te, Domine, clamabo, Deus meus, ne sileas"
• XXIX. "Nieście chwałę, mocarze, Panu mocniejszemu" / "Adferte Domino, filii Dei, adferte Domino filios arietum"
• XXX. "Będę cię wielbił, mój Panie" / "Exaltabo te, Domine, quoniam suscepisti me"
• XXXI. "W Tobie ufność swą kładę, Boże niezmierzony" / "In te, Domine, speravi, non confundar in aeternum, in iustitia tua libera me"
• XXXII. "Szczęśliwy, komu grzechy odpuszczono" / "Beati, quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata"
• XXXIII. "Pana sercem wesołym wspomieńcie cnotliwi" / "Exultate, iusti, in Domino"
• XXXIV. "Jakokolwiek szczęście ku mnie sie postawi" / "Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus eius in ore meo"
• XXXV. "Obrońca wieczny ludzi utrapionych" / "Iudica, Domine, nocentes me, expugna impugnantes me"
• XXXVI. "Żywot niepobożnego za świadka mi stoi" / "Dixit iniustus, ut delinquat in semetipso"
• XXXVII. "Nie obruszaj sie, że kto niewstydliwie" / "Noli aemulari in malignantibus, neque zelaveris facientes iniquitatem"
• XXXVIII. "Czasu gniewu i czasu Twej popędliwości" / "Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me"
• XXXIX. "Do tegom był myśl swą skłonił" / "Dixi: Custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea"
• XL. "Czekałem z cierpliwością, a Pan mię obaczył" / "Expectans expectavi Dominum"
• XLI. "Szczęśliwy, który ludzi upadłych ratuje" / "Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem"
• XLII. "Jako na puszczy prędkimi psy szczwana" / "Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum"
• XLIII. "Niewinność, Panie, moję" / "Iudica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta"
• XLIV. "O Panie, w swoje własne uszysmy słychali" / "Deus, auribus nostris audivimus, patres nostri annuntiaverunt nobis"
• XLVa. "Serce mi każe śpiewać panu swemu" / "Eructavit cor meum verbum bonum, dico ego opera mea regi"
• XLVb. "Serce mi każe śpiewać panu swemu" / "Eructavit cor meum verbum bonum, dico ego opera mea regi"
• XLVI. "Bóg wszechmocny, Bóg prawdziwy" / "Deus noster refugium et virtus, adiutor in tribulationibus"
• XLVII. "Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie" / "Omnes gentes, plaudite manibus iubilate Deo in voce exultationis"
• XLVIII. "O Panie, który nie masz nic równego sobie" / "Magnus Dominus et laudabilis nimis in civitate Dei nostri, in monte sancto eius"
• XLIX. "Słuchaj, słuchaj, co żywo! Wszytki ziemskie kraje" / "Audite haec, omnes gentes, auribus percipite, qui habitatis orbem"
• L. "Bóg wieczny, który wszystkim rozkazuje" / "Deus deorum, Dominus locutus est et vocavit terram"
• LI. "Boże w miłosierdziu swoim nieprzebrany" / "Miserere mei, Deus, Secundum magnam misericordiam tuam"
• LII. "Co sie chlubisz, niewstydliwy" / "Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate?"
• LIII. "Głupi mówi w sercu swoim" / "Dixit insipiens in corde suo"
• LIV. "Mocą imięnia swego i swej wszechmocności" / "Deus, in nomine tuo salvum me fac et in virtute tua iudica me"
• LV. "Obrońca uciśnionych, Boże litościwy" / "Exaudi, Deus, orationem meam et ne despexeris"
• LVI. "Smiłuj sie nade mną, Boże litościwy" / "Miserere mei, Deus, quoniam conculcavit me homo"
• LVII. "Smiluj sie, Panie, czasu mego niepokoja" / "Miserere mei, Deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea"
• LVIII. "Najdzie sie kiedy chwila tak szczęśliwa" / "Si vere utique iustitiam loquimini, recta iudicate, filii hominum"
• LIX. "Boże, który sług nigdy nie przepomnisz swoich" / "Eripe me de inimicis meis, Deus meus, et ab insurgentibus in me libera me"
• LX. "Rozproszyłeś nas, Boże, Boże niezmirzony" / "Deus, repulisti nos et destruxisti nos, iratus es et misertus es nobis"
• LXI. "Usłysz me prośby, Boże władze wiecznej" / "Exaudi, Deus, deprecationem meam, intende orationi meae"
• LXII. "Bogu dusza ufa moja" / "Nonne Deo subiecta erit anima mea? Ab ipso enim salutare meum"
• LXIII. "Ku służbie Twojej, Boże, mój obrońca" / "Deus, Deus meus, ad te de luce vigilo"
• LXIV. "Boże litościwy" / "Exaudi, Deus, orationem meam, cum deprecor"
• LXV. "Królu na ziemi i na wielkim niebie" / "Te decet hymnus, Deus, in Sion et tibi reddetur votum in Hierusalem"
• LXVI. "Wszytka ziemia, wszytki kraje" / "Iubilate Deo omnis terra, psalmum dicite nomini eius"
• LXVII. "Pokryj swym miłosierdzim, Panie, nasze złości" / "Deus misereatur nostri et benedicat nobis"
• LXVIII. "O, który światem władasz i królujesz wiecznie" / "Exurgat Deus et dissipentur inimici eius"
• LXIX. "Ratuj mię, Panie, bo złych przygód nawałności" / "Salvum me fac, Deus"
• LXX. "Boże wiecznej mocy" / "Deus, in adiutorium meum intende, Domine, ad adiuvandum me festina"
• LXXI = XXXI. "In te, Domine, speravi"
• LXXII. "Daj swe baczenie, Boże, królowi" / "Deus, iudicium tuum regi da et iustitiam tuam filio regis"
• LXXIII. "Niech co chce będzie, żyw Pan ludu swemu" / "Quam bonus Israel Deus"
• LXXIV. "Także nas już na wieki, Boże nasz, opuścisz" / "Ut quid, Deus, repulisti in finem, iratus est furor tuus"
• LXXV. "Ciebie my wiecznie wyznawać będziemy" / "Confitebimur tibi, Deus, confitebimur et invocabimus nomen tuum"
• LXXVI. "Znaczny jest Bóg w żydowskiej krainie" / "Notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomen eius"
• LXXVII. "Pana ja wzywać będę, dokądem żywy" / "Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Deum et intendit mihi"
• LXXVIII. "Słuchaj, wierny mój zborze, otwórz uszy swoje" / "Attendite, popule meus, legem meam, inclinate aurem vestram"
• LXXIX. "Pohańcy, o Boże żywy" / "Deus, venerunt gentes in haereditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum"
• LXXX. "Słysz, pasterzu Izraelski, nasz głos załościwy" / "Qui regis Israel, intende, qui deducius velut ovem Ioseph"
• LXXXI. "Radujcie sie Bogu nawyższemu" / "Exultate Deo adiutori nostro, iubilate Deo Jacob"
• LXXXII. "Królowie sądzą poddane" / "Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos diiudicat"
• LXXXIII. "Nie milcz ani odkładaj, nie cierp, Boże wieczny!" / "Deus, quis similis erit tibi? Ne taceas, neque compescaris, Deus"
• LXXXIV. "Boże nasz, u którego w ręku wszytki boje" / "Quam dilecta tabernacula tua, Domine virtutum, concupiscit et deficit anima mea in atria Domini"
• LXXXV. "Owa czas, Panie, przyszedł pożądany" / "Benedixisti, Domine, terram tuam, avertisti captivitatem Jacob"
• LXXXVI. "Nakłoń, o Panie, uszu swoich" / "Inclina, Domine, aurem tuam et exaudi me"
• LXXXVII. "Pan miedzy wszytkimi" / "Fundamenta eius in montibus sanctis, diligit Dominus portas Sion"
• LXXXVIII. "Boże, moja nadziejo i moja pomocy" / "Domine Deus salutis meae"
• LXXXIX. "Twe miłosierdzie, Twoję prawdę, wieczny Panie" / "Misericordias Domini in aeternum cantabo"
• XC. "Królu na wysokim niebie" / "Domine, refugium factus es nobis a generatione in generationem"
• XCI. "Kto sie w opiekę poda Panu swemu" / "Qui habitat in adiutorio altissimi, in protectione Dei coeli commorabitur"
• XCII. "Słuszna rzecz, Panie, Tobie chwałę dawać" / "Bonum est confiteri Domino et psallere nomini tuo, altissime"
• XCIII. "Pan chce królować, odział sie zacnością" / "Dominus regnavit, decorem indutus est, indutus est Dominus fortitudinem et praecinxit se"
• XCIV. "Boże, któremu pomsta należy sprawnie" / "Deus ultionum Dominus, Deus ultionum libere egit"
• XCV. "Pódźmy z ochotą, Panu chwałę dajmy" / "Venite, exultemus Domino, iubilemus Deo salutari nostro"
• XCVI. "Zacznicie nową możnemu" / "Cantate Domino canticum novum, cantate Domino, omnis terra"
• XCVII. "Pan nasz, Bóg nasz panuje" / "Dominus regnavit, exultet terra, laetentur insulae multae"
• XCVIII. "Nowy monarsze możnemu" / "Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit"
• XCIX. "Pan króluje, który włada anjoły lotnemi" / "Dominus regnavit, irascantur populi, qui sedet super Cherubin, moveatur terra"
• C. "Wszyscy, którzy po ziemi chodzicie" / "Iubilate Deo, omnis terra, servite Domino in laetitia"
• CI. "Ciebie, o Boże niezmierzony" / "Misericordiam et iudicium cantabo tibi, Domine"
• CII. "Usłysz prośby moje, Boże litościwy" / "Domine, exaudi orationem meam et clamor meus ad te veniat"
• CIII. "Błogosław, duszo moja, Panu swojemu" / "Benedic, anima mea, Domino et omnia, quae intra me sunt, nomini sancto eius"
• CIV. "Duszo, śpiewaj Panu pieśń: O nieogarniony" / "Benedic, anima mea, Domino, Domine Deus meus, magnificatus es vehementer"
• CV. "Chwalcie Pana, imięnia Jego wzywajcie" / "Confitemini Domino"
• CVI. "Chwalcie Pana prze dobroć Jego nieprzebraną" / "Confitemini Domino, quoniam bonus"
• CVII. "Chwalcie Pana prze dobroć Jego niewymowną" / "Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius"
• CVIII. "Ochotną myśl, ochotne serce w sobie czuję" / "Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum, cantabo et psallam in gloria mea"
• CIX. "Boże, którego chwała w mych uściech wieczna" / "Deus, laudem meam ne tacueris, quia os peccatoris et os dolosi super me aperturo est"
• CX. "Rzekł Pan do pana mego swym głosem łaskawym" / "Dixit Dominus domino meo: Sede a dextris meis"
• CXI. "Pana ja zawżdy miedzy cnotliwemi" / "Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, in consilio iustorum et congregatione"
• CXII. "Szczęśliwy człowiek prawdziwie" / "Beatus vir, qui timet Dominum, in mandatis eius volet nimis"
• CXIII. "Dziatki niewinne, panienki uczciwe" / "Laudate, pueri, Dominum, laudate nomen Domini"
• CXIV. "Na ten czas, gdy Żydowie, dostawszy swobody" / "In exitu Israel de Aegypto, domus Iacob de populo barbaro"
• CXV. "Nie nam, nasz Panie, stworzeniu podłemu" / "Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam"
• CXVI. "Mam przecz Pana miłować, który z laski swoje" / "Dilexi, quoniam exaudiet Dominus"
• CXVII. "Wszelki naród, wszelkie plemię" / "Laudate Dominum, omnes gentes, laudate eum, omnes populi"
• CXVIII. "Chwalcie Pana prze dobroć jego niewymowną" / "Confitemini Domino, quoniam bonus"
• CXIX." Szczęśliwi, którzy sie Pańskim zakonem sprawują" / "Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini"
• CXX. "W każdym ucisku swoim wołałem do Pana" / "Ad Dominum, cum tribularer, clamavi et exaudivit me"
• CXXI. "Człowiek ja nieszczęśliwy, człowiek strapiony" / "Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi"
• CXXII. "Rad to słyszę, że dom Pański nawiedzić mamy" / "Laetatus sum in his, quae dicta sunt mihi: In domum Domini ibimus"
• CXXIII. "Boże, który mieszkasz nad wszytkiemi nieby" / "Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelis"
• CXXIV. "By był Pan nie tak łaskaw na nasze zdrowie" / "Nisi quia Dominus erat in nobis, dicat nunc Israel, nisi quia Dominus erat in nobis, cum exurgerent homines in nos"
• CXXV. "Ktokolwiek mocnie ufa Panu swemu" / "Qui confidunt in Domino, sicut mons Sion, non commovebitur in aeternum, qui habitat in Hierusalem"
• CXXVI. "Gdy z okrutnej Babilony" / "In convertendo Dominus captivitatem Sion facti sumus sicut consolati"
• CXXVII. "Jesli domu sam Pan nie zbuduje" / "Nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt, qui aedificant eam"
• CXXVIII. "Szczęśliwy człowiek prawdziwie" / "Beati omnes, qui timent Dominum, qui ambulant in viis eius"
• CXXIX. "Mogą rzec Pańscy wybrani" / "Saepe expugnaverunt me a iuventute mea, di cat nunc Israel"
• CXXX. "W troskach głębokich ponurzony" / "De profundis clamavi ad te, Domine, Domine, exaudi vocem meam"
• CXXXI. "Wieczny Boże, nie najdziesz pychy w sercu moim" / "Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei"
• CXXXII. "Pomni, Panie, Dawida i jego trudności" / "Memento, Domine, David et omnis mansuetudinis eius"
• CXXXIII. "Jako rzecz piękna, jako rzecz przyjęmna" / "Ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum"
• CXXXIV. "Teraz, o wierni Pańscy służebnicy" / "Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini"
• CXXXV. "O słudzy Pańscy, ze wszech naświętszemu" / "Laudate nomen Domini, laudate servi Dominum"
• CXXXVI. "Chwalcie Pana z dobroci Jego nieprzebranej" / "Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia eius"
• CXXXVII. "Siedząc po niskich brzegach babilońskiej wody" / "Super flumina Babylonis, illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion"
• CXXXVIII. "Ciebie ja chwalić będę, Ciebie przed możnemi" / "Confitebor tibi, Domine"
• CXXXIX. "Tobie, rządźca niebieski, Tobie, mój Boże" / "Domine, probasti me et cognovisti me, tu cognovisti sessionem meam et resurrectionem meam"
• CXL. "Bróń mię, mój Panie, od ludzi złośliwych" / "Eripe me, Domine, ab homine malo, a viro iniquo eripe me"
• CXLI. "Ciebie, ojcze, wzywam, łaskawy, Ty moje" / "Domine, clamavi ad te, exaudi me, intende voci meae, cum clamavero ad te"
• CXLIIa. "Pana wołam, Pana proszę" / "Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Dominum deprecatus sum"
• CXLIIb. "Pana wołam, Pana proszę" / "Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Dominum deprecatus sum"
• CXLIII. "Wysłuchaj, wieczny Boże, prośby moje" / "Domine, exaudi orationem meam, auribus percipe obsecrationem meam in veritate tua"
• CXLIV. "Tobie, Panie, pókim żyw, ja muszę dziękować" / "Benedictus Dominus Deus meus, qui docet manus meas ad praelium et digitos meos ad bellum"
• CXLV. "Ciebie chwalę, Boże mój, imięniowi Twemu" / "Exaltabo te, Deus meus rex, et benedicam nomini tuo in saeculum et in saeculum saeculi"
• CXLVI. "Tobie, nieśmiertelny Panie" / "Lauda, anima mea, Dominum, laudabo Dominum in vita mea"
• CXLVII. "Chwalcie Pana! Godno dać cześć Panu temu" / "Laudate Dominum, quoniam bonus est psalmus"
• CXLVIII. "Duchy prózne śmiertelności" / "Laudate Dominum de caelis, laudate eum in excelsis"
• CXLIX. "Panu swemu dajmy cześć rymy nowymi" / "Cantate Domino canticum novum, laus eius in ecclesia sanctorum"
• CL. "Chwalcie Pana z Jego świętobliwości" / "Laudate Dominum in sanctis eius, laudate eum in firmamento virtutis eius"

Piotr Ławrowski