Karol Frycz (1877-1963) Obraz „Wnętrze kościoła św. Pawła w Sandomierzu”

Datowanie: po 1900 r.
Technikamalowany farbą olejną na tekturze 
Wymiary: wys. 62 cm, szer. 48 cm
Muzeum Zamkowe w Sandomierzu
Nr inw.: MS-424/s
Obraz został zakupiony od J. Targowskiego z Sandomierza w 1979 r.

W zbiorach Muzeum Zamkowego w Sandomierzu znajduje się wiele obiektów nawiązujących do historii regionu i samego miasta, wśród których są obrazy ukazujące piękno Sandomierza. Jednym z nich jest dzieło Karola Frycza przedstawiające wnętrze kościoła pw. św. Pawła w Sandomierzu. Warto przypomnieć, że początki tej parafii sięgają pierwszej połowy XIII w., kiedy powstała świątynia drewniana. W pierwszej połowie XV w. na jej miejscu wybudowano gotycki kościół murowany pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła, który swój dzisiejszy, barokowy wygląd zawdzięcza przebudowie w XVII i XVIII w. 

Obraz Karola Frycza ukazuje widok z prezbiterium na nawę główną i boczną kościoła św. Pawła. Centralnym motywem jest barokowo-manierystyczna, drewniana ambona z około połowy XVII w., polichromowana w zielonym kolorze. Artysta doskonale uchwycił bogactwo jej złoconych zdobień: detali architektonicznych oraz motywów figuralnych z przewagą opracowanej snycersko i złoconej dekoracji ornamentalnej z użyciem typowego dla sztuki okresu manieryzmu ornamentu chrząstkowo-małżowinowego. Zaznaczona została brama z hermami i ażurowo ujętym monogramem IHS w zwieńczeniu. Pełna balustrada schodów z płycinami zdobionymi ornamentem chrząstkowo-małżowinowym, dekoracyjny korpus z podwieszonym winnym gronem i postaciami czterech Ewangelistów w arkadowych wnękach na koszu. Na zaplecku ambony artysta szkicowo ukazał obraz z początku XVIII w. przedstawiający „Kazanie św. Pawła”, ujęty w snycersko opracowaną ramę. Uderza oddana na obrazie bogato profilowana i dekorowana kopuła baldachimu, ze zwieńczeniem w formie korony (z niewidoczną na obrazie, figurą błogosławiącego Chrystusa), uzupełniona figurami aniołów. W tle, za amboną artysta namalował dalsze wnętrze kościoła. Wyraźniej dostrzec można konstrukcje i detale architektoniczne, polichromowane sztukaterie przy oknach nawy bocznej oraz wyposażenie: konfesjonał, ławki, sztandary i obrazy.

Sposób oddania przestrzeni zdradza podejście teatralne artysty, który ukazał wnętrze kościoła jakby projekt scenograficzny. Detale, ornamenty i obrazy będące wyposażeniem wnętrza zostały schematycznie zasugerowane. Brak w nich zbytniej szczegółowości, dokładnego odwzorowania piękna linii ornamentu, czy rzeźbionych motywów figuralnych. Obraz może sprawiać wrażenie szkicowego i niedokończonego. Brak tu  wyraźnego konturu, a w niektórych partiach przez warstwę malarską prześwieca podobrazie. Delikatnie widoczny jest również dukt pędzla, prowadzonego dość długimi, szerokimi pociągnięciami. Kompozycja zbudowana została na zasadzie działania plamy barwnej tworzącej kształty i oddającej ogólny wygląd poszczególnych detali oraz elementów zdobniczych. Mimo użycia szerokiej gamy barwnej obraz zdaje się być harmonijny. Niezwykłego nastroju kompozycji nadaje rozświetlenie ukazywanej przestrzeni. Jest to niezwykle malarskie oddanie charakteru barokowego wnętrza kościoła, które wskazuje na wysoki kunszt artystyczny autora.

Karol Frycz (1877-1963)

Był przede wszystkim scenografem i reżyserem teatralnym, realizującym program Wielkiej Reformy Teatralnej, w pierwszej połowie XX w. Zajmował się malarstwem, grafiką, rysunkiem, a także projektowaniem plakatów. Uznawany jest za jednego z wybitniejszych artystów polskiego modernizmu. Był związany z ziemią świętokrzyską. Urodził się w Cieszkowach na Kielecczyźnie, ale większość życia spędził w Krakowie. W latach 1896-1898 studiował architekturę na Politechnice w Monachium (1896-1898). W 1902 r. ukończył ze złotym medalem wydział malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Działał w pracowniach u  Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera i Leona Wyczółkowskiego. Na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował historię sztuki. Lata 1902-1904 spędził w Szkole Przemysłu Artystycznego w Wiedniu. Później naukę kontynuował w Académie Julien w Paryżu i w szkole Williama Morissa w Londynie (1904-1905). Wiele podróżował, między innymi był w Afryce, na Dalekim Wschodzie, Japonii i na Syberii.

Obraz obecnie znajduje się na stałej wystawie „Zamkowa Galeria Sztuki XVIII-XX w.”

 Fragment obrazu Karola Frycza (1877-1963) Obraz „Wnętrze kościoła św. Pawła w Sandomierzu”

1181 Poddebski Henryk 1922 Koscioł św. Pawła w Sandomierz ( źródło: https://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/publication/1023/edition/1181/content)

Bibliografia:

Buliński Melchior, Monografia miasta Sandomierza, Warszawa 1998.

Karta obiektu – Obraz „Wnętrze kościoła św. Pawła w Sandomierzu”, oprac. Elżbieta Jeżewska, 1980.

Poddębski Henryk, Kościół św. Pawła w Sandomierzu. Ambona, 1922, https://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/publication/1023/edition/1181/content

Pokora-Mokrzycka Monika, Karol Frycz, 2006, https://culture.pl/pl/tworca/karol-frycz, dnia 11.07.2023.

Zub Jerzy, Sandomierz. Kościół św. Pawła. Przewodnik po zabytkach sztuki, nr 34, Tarnobrzeg 2004.