Autor: NN
Miejscowość: Sadłowice, pow. opatowski, woj. świętokrzyskie
Materiał: drewno świerkowe, metal
Wymiar:  dł. 39 cm
Dar PTK Sandomierz
Nr inw. MS-7/e

Mątewka –  drewniany przyrząd kuchenny, wykorzystywany przez gospodynie do ręcznego rozbijania, mieszania składników spożywczych, podczas przygotowywania potraw. To proste urządzenie znane jest na całym świecie. W Polsce, w zależności od regionu  występuje pod różnymi nazwami – kołatka, kłótewka, mątwica, kwirlejka, rogalka, koziołek, firlejka, rózga. Najstarsze mątewki wykonywane były ręcznie, najczęściej z samorodnych, rozwidlonych wierzchołków drzew iglastych. Ścięty wierzchołek okorowywano i obrabiano nożykiem, rozwidlenia pozostawiano naturalnie uformowane, bądź też wyginano je w pałąk i spinano metalową obrączką wokół łodygi (patyka). Tak obrobiony wierzchołek drzewka  był gotowy do użycia w kuchni, a jego obsługa nie wymagała instruktażu. Skoordynowane ruchy dłoni wprowadzały  mątewkę w ruch okrężny, przez co jej rozwidlony koniec rozkłócał np. mleko z mąką. Ręcznie wykonane mątewki przeszły do lamusa, zastąpiły je toczone maszynowo koziołki, bądź też urządzenia elektryczne – miksery. 

Mątewki z naszych zbiorów należą do jednych z najstarszych zabytków etnograficznych. Trzy z nich (MS-5/e, MS-6/e, MS-7/e) pochodzą z dawnych zbiorów PTK Sandomierz. Obiekt prezentowany na zdjęciu został wykonany z okorowanego wierzchołka świerkowego, jego cztery witki łukowato wygięto, a końce przymocowano do łodygi metalową obrączką.  Obrączkę przybito do drewna dwoma małymi gwoździami.

Mątewka  była prezentowana w siedzibie naszego muzeum, na stałej wystawie etnograficznej Dawna wieś sandomierska (2005-2022) oraz wystawie jubileuszowej 100 lat Muzeum Okręgowego w Sandomierzu 1921-2021 (2021-2022).

Opracowała: Iwona Łukawska

Bibliografia:

1. Łukawska, Dawna wieś sandomierska. Przewodnik po wystawie, Sandomierz 2005
2. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, t. 1, Warszawa 1967, s. 290.
3. Ruszel, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004, s. 244.