Wymiary: 8,5x13

Czas powstania: ok. 1935 roku

Zbiory Działu Literatury MZS

Nr inw.: MLS/1249

Technika zapisu: fotografia czarno-biała

Przedstawiamy unikatowe zdjęcie poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera (z lewej) i pisarza Antoniego Zachemskiego przechadzających się po Warszawie, które znajduje się w archiwach Muzeum Zamkowego w Sandomierzu. Zdjęcie zostało zrobione około 1935 roku. Jego autor jest niestety nieznany. Obaj literaci, mimo znacznej różnicy wieku, prowadzili, jak widać, bardzo wnikliwą rozmowę. Zapewne to miłość do polskich gór połączyła ich dusze.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się 12 lutego 1965 roku w Ludźmierzu w woj. małopolskim. Był bratem przyrodnim malarza Włodzimierza Tetmajera, a także bratem ciotecznym tłumacza i poety Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Zadebiutował nowelą Rekrut, która ukazała się 15 stycznia 1886 roku w „Przeglądzie Literackim i Artystycznym” wydawanym w Krakowie. Kazimierz Tetmajer ukochał Tatry, po których uwielbiał wędrować i zdobywać kolejne szczyty. Oto co sam napisał w książce Wrażenia: „Oto ogromny konfesjonał skalny, ogromna spowiedź duszy mojej, te Tatry. Kocham je. Patrzą na mnie zawsze jednakowe, zawsze jednako zimne i smutne — i zawsze wierne. […] Nauczyły mnie myśleć i czuć, słowa w rytmy układać i barwić, i zsyłają mi sny, lekkie palce kładą mi na oczy i przymykają mi powieki, a potem chylą mi głowę w tył, dotykają palcem mych ust i mówią cicho: milcz. […] Mnie się objawia jakiś Bóg tych gór, który wywraca lasy i pajęczyny srebrne rzuca po trawach. Bóg groźny, dumny i cichy jak toń. Ze mnie dusza wyrywa się ku tym potęgom i żywiołom natury, dusza, która poznała tragedię fizycznego istnienia”. Z tej fascynacji powstał cykl powieści Na skalnym Podhalu, jak również epopeja tatrzańska Legenda Tatr. W nastrojowej liryce poety przewijały się natomiast wątki dekadenckie, naznaczone pesymistyczną wizją świata (np. Anioł Pański), a także fascynacja naturą (np. Melodia mgieł nocnych) i kobiecością (np. Lubię, kiedy kobieta…, Mów do mnie jeszcze). Pisał także opowiadania, powieści i dramaty (dramat Zawisza Czarny, w reżyserii Józefa Kotarbińskiego, wystawił Teatr Miejski w Krakowie w 1901 roku, a następnie podczas hucznych obchodów 25-lecia twórczości Tetmajera w 1912 roku, Teatr Wielki w Warszawie).

Losy Kazimierza Przerwy-Tetmajera naznaczone były cierpieniem i chorobą. Poetę trapiły dolegliwości neurasteniczne, które nasilały się z biegiem lat. Tetmajer nigdy też nie ożenił się, chociaż był kilkakrotnie zaręczony. Ze związku z nieznaną z nazwiska aktorką miał nieślubnego syna Kazimierza Stanisława, do którego początkowo się nie przyznawał. Jednak odnowił kontakt z synem, zabiegał o jego talenty i połączyła ich silna więź. Stąd też dużym ciosem dla poety była samobójcza śmierć Kazimierza Stanisława w wieku 33 lat. Poeta umarł w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie 18 stycznia 1940 roku. Zgodnie z jego życzeniem został pochowany w grobie syna na warszawskich Powązkach. Później jednak jego prochy przeniesiono na zakopiański Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzysku.

Antoni Zachemski urodził się 7 lutego 1903 roku w Odrowążu, w gminie Czarny Dunajec (woj. małopolskie). Był pisarzem, publicystą, działaczem Akademickiego Związku Podhalan na Uniwersytecie Jagiellońskim. Debiutował w 1922 roku na łamach „Gazety Podhalańskiej”. W 1929 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie poznał Kazimierza Tetmajera. Współredagował pisma „Gospodarz Polski”, „Wieś Polska” i „Ziemia Podhalańska”. Był autorem zbioru gawęd i wierszy Gęśle z jawora, a także rozpraw o twórcach literatury górskiej i artykułów o bieżących sprawach Podhala. Podczas II wojny światowej mieszkał na wsi podhalańskiej w Białym Dunajcu. Niestety został aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu w Auschwitz, gdzie zmarł 20 marca 1941 roku.

Bibliografia:

Januszewski Tadeusz: Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Biografia. Warszawa 2005.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Erotyki. Kraków 1902.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Erotyki. ANAGRAM. Warszawa 2000.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Legenda Tatr. Warszawa 1997.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Na skalnym Podhalu. Kraków 1987.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Otchłań. Konin 2018.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Poezje wybrane. Warszawa 1969.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Wrażenia. Warszawa 1902.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Wybór wierszy. Ossolineum 1991.

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Zawisza Czarny, Kraków 1901.

Wnuk Włodzimierz, Gawędy Skalnego Podhala. Kraków 1981.

Zachemski Antoni, Gęśle z jawora. Kraków 1935.

Zachemski Antoni, Ruch podhalański. Warszawa 1930.

Opracował: Marcin Jerzyna