Nr inw.: MZS/AW/1734 i 1735
Chronologia: szeroka X-XIII wiek, z możliwością ostrożnego zawężenia do XI-XII wieku.
Wymiary: 1- podstawa – 57 x 35 mm, wys. – 28 mm, waga – 61,99 g.
2- podstawa – 54 x 30 mm, wys. – 27 mm, waga – 53,02 g.
Surowiec: żelazo
Tym razem obiektem tygodnia są stosunkowo nowe nabytki w dziale archeologicznym. Są to dwie głownie mieczy o kształcie spłaszczonej 1/2 kuli. Obydwa artefakty pochodzą z prac prowadzonych od 2020 roku pod kierownictwem dr hab. Marka Florka pracownika Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach Delegatura w Sandomierzu oraz Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie. Współpracuje z nim między innymi grupa Poszukiwawcza Stowarzyszenie Mieszkańców Gminy Annopol „Szansa” kierowana przez Wojciecha Rudziewskiego-Rudziewicza. W wyniku tych badań odkryto miedzy innymi słynny już skarb z Zawichostu-Trójcy okrzyknięty jednym z najważniejszych odkryć archeologicznych ostatnich lat, ponadto te badania w ostatnim (styczniowym) plebiscycie Archeologii Żywej zostały uznane za najlepszą współpracę (w roku 2022) między środowiskami naukowymi, a wykrywaczowcami.
Omawiane obiekty stanowią jedynie fragment dużo liczniejszego zestawu militariów, jakie zostały odkryty w trakcie wspomnianych badań, a które trafiły do zbiorów muzeum. Można tu wymienić groty strzał, strzemiona, ostrogi oraz zelażec topora. Ponadto jeszcze przed wojną (w roku 1928) w miejscowości tej odkryto miecz typu X wg. typologii Petersena (ze względu na głowicę w kształcie litery D), lub B1 wg. Oakeshota. Na podstawie obydwu typologii można go łączyć z mieczami normańskimi, których szczyt popularności przypadał na X i XI wiek. To właśnie na ten okres (XI wiek) datuje się omawiane znalezisko. Były one jednak w użyciu jeszcze do XIII wieku. Obecnie oręż ten można oglądać na stałej wystawie (w Muzeum Zamkowym w Sandomierzu) poświęconej legendzie o Walgierzu Udałym. Prezentowane głównie pod względem formy są bardzo zbliżone do tej, w jaką wyposażony był wspomniany miecz, co pozwala przypuszczać, że pochodziły one od podobnych typologicznie broni. Jednak ze względu na to, że są to tylko i wyłącznie głownie można je datować bardzo szeroko na okres od X do początków XIII wieku.
Nie sposób nie zanotować, że w roku 1205 w okolicy Zawichostu doszło do bitwy pomiędzy rycerstwem Konrada Mazowieckiego i Leszka Białego pod wodzą Krystyna (wojewody płockiego), a siłami księstwa halicko-włodzimierskiego pod wodzą Romana Halickiego, która zakończyła się klęską (i śmiercią ich wodza) oddziałów ruskich. To właśnie poszukiwania miejsca tej bitwy stały za początkami wspomnianych na początku badań. Być może przytoczone militaria są jakimś odpryskiem właśnie po tej batalii.
Bibliografia:
Florek. M. Militaria z wczesnośredniowiecznej osady w Trójcy koło Zawichostu. „Acta Militaria Mediaevalia” t. XVIII- w druku. 2022
Gąssowski J. Materiały do osadnictwa wczesnośredniowiecznego Sandomierszczyzny. „Materiały Wczesnośredniowieczne” 6, 1969, 303–473
Oakeshott R. E. The Archaeology of Weapons. London, 1960
Petersen J. De Norske Vikingesverd. En typologisk-kronologisk Studie over vikingetidens vaaben. Kristiania, 2019
Słupecki L. P. Bitwa pod Zawichostem, niedziela 19 czerwca 1205. W: S. Tabaczyński. D. Wyczółkowski (red.). Zawichost we wczesnym średniowieczu. Origines Polonorum 12. Warszawa, 2018, s. 57–62
Strzyż P. Uzbrojenie we wczesnośredniowiecznej Małopolsce. Acta Archaeologica Lodziensia 52. Łódź, 2006
Notę opracował
Wojciech Rajpold
