Grzybów, gm. Staszów, st. 1

kultura przeworska (okres wpływów rzymskich)

nr inw.: MS-1658/1/a

wymiary: 39 x 6 x 5 mm

materiał: kość

W kości grają – czemu może się zdziwisz – na trzeźwo i na poważnie, wygrywając i przegrywając z taką lekkomyślnością, że gdy już nic im nie zostanie, ostatnim rzutem grają o własną wolność. Zwyciężony idzie w dobrowolną niewolę: choć młodszy i silniejszy, pozwala się związać i wystawić na sprzedaż. Jest w tym jakaś niedorzeczna zawziętość, którą oni zwą wiernością zobowiązaniom. (Publiusz Korneliusz Tacyt: Germania)

Kostka do gry znaleziona podczas badań prowadzonych przez K. Garbacza na cmentarzysku z okresu wpływów rzymskich, odkryta w warstwie z resztkami ciałopalenia.

Średnica oczek mierzy 4 mm. Kombinacja ich układu na bokach kostki to 0-3-4-6 (brak oznaczeń na krótszych bokach). Jest to najczęściej spotykana kombinacja wśród znalezisk kości do gry z terenu ziem polskich.

W pierwszych wiekach naszej ery gra w kości należała do najpopularniejszych rozrywek Rzymian. Sztabkowe kości są także najstarszymi dowodami uprawiania gier na ziemiach dzisiejszej Polski. Występują często w towarzystwie astragali, przede wszystkim w bogato wyposażonych grobach mężczyzn o prawdopodobnie wysokim statusie społecznym.

Przypuszcza się, że gra w kości miała w tym czasie znaczenie nie tylko rozrywkowo-hazardowe, ale również magiczno-religijne.

Bibliografia:

Garbacz, K.: Grzybów, gm. Staszów, woj. tarnobrzeskie. Stanowisko 1. Informator Archeologiczny: badania 20, 92-93, 1986, str. 92-93

Stempin A. (red.): Magia Gry: Sztuka Rywalizacji, Poznań 2012, str. 17-21

Szpondowski P.: Sztabkowate kostki do gier w okresie wpływów rzymskich na terenie ziem polskich, Akademickie Zeszyty Naukowe PIAST (Ratyński M., Skolarski E.M. red.), Warszawa 2017, str. 321-351

Tacyt Publiusz Korneliusz: Germania, rozdz. XXIV

Notę opracował

Piotr Werens