Grzybów, gm. Staszów

epoka żelaza, okres rzymski, kultura przeworska

nr inw.: MS-1658/1/a

materiał: ceramika

Ceramika pochodząca z badań prowadzonych przez Ewę i Krzysztowa Garbaczów w latach 1985-1990. W trakcie badań datowanego na wczesny okres rzymski cmentarzyska kultury przeworskiej znaleziono 33 ułamki ceramiki typu terra sigillata.

Nazwa oznacza stemplowaną glinę. Była to produkowana seryjnie poprzez wytłaczanie w matrycach luksusowa ceramika, nazywana czasami „porcelaną Rzymian”. Jej znaleziska świadczą o kontaktach miejscowej ludności z terenami Cesarstwa Rzymskiego, gdzie była wytwarzana. Nazwa naczynia pochodzi od nazwiska Hansa Dragendorffa, który w 1895 roku sklasyfikował ceramikę terra sigillata nadając poszczególnym formom naczyń oznaczenia w postaci numerów.

Glina w kolorze mocno zbliżonym do pomarańczowego, miejscami wtórnie przebarwiona, szara. Polewa pokrywająca niegdyś naczynie została całkowicie starta, tylko na jednym z ułamków zachowały się jej resztki w kolorze czerwonawym. Materiał jest źle zachowany, na co miały wpływ nie tylko warunki, w jakich pozostawał przez dłuższy czas, ale także ogólnie niski poziom technologiczny ceramiki. Przejawia się on również wyraźnym brakiem dbałości o szczegóły wykonania dekoracji, obecnie mocno już zatartej, jak też stosunkowo mało skomplikowanym układem elementów. Słabo widoczny i zatarty jest stempel imienny. Ułamki nie są przepalone.

Można przypuszczać z dużym prawdopodobieństwem, że wszystkie ułamki pochodzą z jednego naczynia. Była to forma Drag. 37 – półkulista miska osadzona na krążku stopki, o średnicy wylewu około 24 cm lub nieco więcej. Miski takie były najpopularniejszymi naczyniami terra sigillata w Barbaricum z uwagi na łatwość ich transportu, funkcjonalność, a także atrakcyjność reliefowego zdobienia. Górna część naczynia miała szeroki nie zdobiony pas, natomiast niżej pokrywał je ornament aż do krążka stopki.

Naczynie z Grzybowa wyprodukowane zostało w Pfaffenhofen przez Dicanusa. […] Postać mężczyzny z bliżej nieokreślonym przedmiotem w uniesionej lewej ręce oraz niedźwiedź tworzą scenę polowania. Dalsze stemple, jak muszla, podpórka, rozetki, łuk żeberkowy tworzą mniej lub bardziej uporządkowaną luźną kompozycję. […]

W ornamentowanym polu naczynia z Grzybowa zachował się częściowo stempel imienny garncarza Dicanusa, mocno już zatarty, z którego czytelne są jeszcze dwie litery NV. […] Dicanus prowadził działalność produkcyjną w Pfaffenhofen po 233 roku, przypuszczalnie aż po lata siedemdziesiąte III wieku. (Opis autora badań za: Garbacz 1998: 97-98)

Bibliografia:

Dragendorff, H.: Terra Sigillata: Ein Beitrag Zur Geschichte Der Griechischen Und Romischen Keramik, Bonn, 1895

Garbacz, K.: Terra sigillata z cmentarzyska kultury przeworskiej w Grzybowie, gm. Staszów, woj. Tarnobrzeskie (stanowisko 1), w: Kolendo J. (red.) Korpus znalezisk rzymskich z europejskiego Barbaricum. Polska. Suplement tom 1. Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski I. Warszawa 1998, str. 97-103

Tyszler, L.: Terra sigillata na ziemiach Polski. Cz. 1: katalog i tablice. Acta Archaeologica Lodziensia, Numer 43/44 cz. 2, 1999, s. 7-218

Notę opracował

Piotr Werens