Sandomierz, Chwałki
Wysokość: 78 cm
Nr inwentarzowy: MS/214/e.
Święty przedstawiony w postawie stojącej, z prawą nogą zgiętą w kolanie, lekko pochylony do przodu z głową zwróconą lekko w prawo. Odziany w strój kapłański i biret. Pełnoplastyczna figura wykonana najprawdopodobniej z drewna lipowego utraciła swoje atrybuty na skutek pożaru. Brak jest rąk, z których jedna powinna trzymać palmę męczeńską oraz stóp. Często spotykanymi w ikonografii symbolami są też: klucz, książka, kłódka, krzyż, a także most, z którego według legend święty Nepomucen został zrzucony. Struktura rzeźby jest silnie zniszczona przez ogień; drewno nadwęglone, liczne są spękania, a warstwa malarska zdegradowana. Jedynie w partiach bieli, na komży, zachowała się w lepszym stanie. Jej grubość i zmiany jakie powstały pod działaniem wysokiej temperatury świadczą o prawdopodobnym zastosowaniu techniki tłustej tempery. Polichromia na pewno była zróżnicowania. Mimo silnych zniszczeń korpusu rzeźby, zachowała się pełna wyrazu, o prawidłowej anatomii głowa świętego wskazująca na dobry warsztat artystyczny jej twórcy . Drewno przeznaczone do wykucia rzeźby musiało być też dobrze zabezpieczone przed niszczycielskim działaniem owadów-brak w jego strukturze obecności ich żerowania i charakterystycznych korytarzy.
Święty urodził się w 1348 r. w Pomuku koło czeskiej Pragi. Studiował prawo w Pradze, Bolonii i Padwie. Został kapłanem. Mianowano go kanonikiem kapituły katedry św. Wita w Pradze oraz proboszczem praskiej parafii. Wkrótce stał się prawą ręką arcybiskupa Pragi Jana. W tym czasie między czeskim królem Wacławem IV Luksemburczykiem a arcybiskupem Pragi wybuchł konflikt. Ksiądz Jan pełnił rolę mediatora. Porywczy król aresztował go i kazał torturować. Na pół żywego w nocy zrzucono Jana z mostu Karola do Wełtawy, która przepływa przez Pragę. Ludowa legenda mówi, że kapłanowi przywiązano kamień młyński do szyi i że kamień ten urwał się, a niezwykła jasność obudziła mieszkańców Pragi. Późniejsze kroniki podają, że św. Jan zginął, ponieważ odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi królowej Joanny, żony króla Wacława. Ciało męczennika wydobyto z rzeki i pochowano w katedrze praskiej. Kult męczennika zaczął się spontanicznie szerzyć, ale dopiero w 1729 roku papież Benedykt XII ogłosił go świętym. Święty Jan jest patronem dobrej sławy, spowiedników, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów.[1]
Rzeźba została wykonana przed 1939 r. stała przy drodze we wsi Chwałki koło Sandomierza. Jest eksponowana na wystawie stałej „Dawna wieś sandomierska” Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.
Kinga Kędziora-Palińska / Natalia Sadlej
