autor: Jan Młodożeniec
materiał: papier, tusz, gwasz
wymiary: 41,5 cm x 29,5 cm
czas powstania: ok. 1970
nr inw. MOS/224/ML/1
Projekt okładki książki jednego z najbardziej znanych polskich futurystów, Stanisława Młodożeńca, stworzony przez jego syna, Jana Młodożeńca, jednego z czołowych przedstawicieli tzw. polskiej szkoły plakatu. Widoczne są tu typowe cechy charakterystycznego, łatwo rozpoznawalnego stylu Jana Młodożeńca: operowanie plamami żywych, czystych, nasyconych kolorów, zdolność zamykania treści w syntetycznym znaku, wysmakowana harmonia elementów i bardzo osobiste podejście do liternictwa – „słowo traktowane jest przez niego jako materiał graficzny, (…) wykonywał ręcznie liternictwo wierząc, że tak wykonana litera jest mocniej zwarta z ideą kompozycji. Litera i typografia odgrywały ważną rolę w jego twórczości. Przez użycie różnych krojów pisma i najprostszych ozdobników litery Młodożeniec tworzył ażurowe formy słów o wyraźnie lirycznej ekspresji.” (Gorządek E., Jan Młodożeniec). Wśród innych cech wyróżniających styl Jana Młodożeńca wymienia się jeszcze: obecną na wszystkich plakatach i w większości innych prac czarną, zdecydowaną, grubą linię konturu, ciepły humor, „liryczną ekspresję z odrobiną ludowej prostoty i naiwności. Twórczość Młodożeńca silnie tkwiła w rodzimej kulturze, a jednocześnie artysta posługiwał się językiem na wskroś nowoczesnym, inspirowanym różnymi trendami sztuki współczesnej (Leger, Picasso, Braque, Matisse, Klee).” (j.w.)
Jan Młodożeniec (8.11.1929-12.12.2000) to wybitny polski plakacista, grafik i malarz, studiował na ASP w Warszawie w katedrze Henryka Tomaszewskiego, jednego z twórców tzw. polskiej szkoły plakatu. Młodożeniec tworzył grafiką książkową (współpraca z wydawnictwami Czytelnik i Iskry). Okładka do „Kresek i futuresek”, innej książki Stanisława Młodożeńca, jest uznawana za jedną z najlepszych obok „Szpetnych czterdziestoletnich” Agnieszki Osieckiej, „Transatlantyku” Witolda Gombrowicza albo „Pierwszego kroku w chmurach” Marka Hłaski, „Perły” Steinbecka i „Poskromienia złośnicy” Szekspira. Jan Młodożeniec przede wszystkim jednak zajmował się plakatem filmowym ("Jajo węża", "Klute", "Konformista", „Dawno temu w Ameryce”, „Ojciec chrzestny”, „Gremliny rozrabiają”, „Wielki Gatsby”) i teatralnym, m.in. do sztuk Fredry, Wyspiańskiego czy Czechowa. „Graficzny kod Młodożeńca spełniał nie tylko funkcję informacyjną - przede wszystkim działał jak poezja, pobudzał wyobraźnię.” (j.w.) Pisząc o jego twórczości warto zwrócić uwagę jeszcze na dwa różne, charakterystyczne dla niego cykle. Pierwszy to rysunkowe komentarze kinowe, stanowiące swego rodzaju mini-recenzje, które były drukowane na łamach "Filmu" i "Miesięcznika Literackiego". Drugi zaś – to powstały pod koniec życia cykl obrazków z codziennego życia widzianego oczyma wróbla, które podpisywał pseudonimem Jan Moineau, czyli Jan Wróbel. Także w nich widoczne są tak charakterystyczne dla całej jego twórczości: umiłowanie koloru, zdolność syntezy i pogodny dystans: „W ostatnich latach dużo maluję. Świadomie staram się malować rzeczy uśmiechnięte, wesołe, gdzie kolor jest najważniejszy, a że to są rybki, ptaszki, motyle, guziki, drobiazgi, panegiryki na cześć sztuki, to moja sprawa.” (j.w.)
Prace Jana Młodożeńca są w galeriach europejskich i Museum of Modern Art w Nowym Jorku, sam artysta był wielokrotnie nagradzany, miał ponad 40 wystaw indywidualnych, jest pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim.
Bibliografia:
Jan Młodożeniec, Plakaty, oprac. Folga-Januszewska D., Bosz, 2020
Jan Młodożeniec : legenda polskiego plakatu : dzieło i postać, oprac. Schubert Z., Państwowa Galeria Sztuki (Sopot), 2011
Gorządek E., Jan Młodożeniec, https://culture.pl/pl/tworca/jan-mlodozeniec
Małkowska M., Jan Młodożeniec – wróbel w multikolorze, https://www.weranda.pl/sztuka-zycia/artysci/wrobel-w-multikolorze
Oprac. Anna Kowalska-Różyło
