Sandomierz, Wzgórze św. Jakuba

średniowiecze

Wymiary: 43 x 20 mm

Nr inw.: MS-566/a

Wykonana z brązu skuwka to element pasa, który był pierwotnie połączony ze służącą do jego zapinania sprzączką. Skuwka jest częściowo uszkodzona - oryginalnie wykonana była z jednego kawałka zagiętej blachy. W wyniku uszkodzenia powstał ubytek i jej podział na części: dwie prostokątne blaszki połączone nitami (z czterech nitów zachowały się dwa). Zdobiona jest - wykonanym za pomocą techniki repusowania lub wytłaczania - przedstawieniem lwa (widoczna zaznaczona grzywa oraz długi, zakończony chwostem, ogon).

Przedstawiony zabytek pełnił dwojaką funkcję: był przedmiotem użytkowym, ale także rodzajem nośnika treści symbolicznej. W tym przypadku przedstawionym symbolem jest lew kroczący (passant) w lewo.

Związana z lwem symbolika jest niezwykle bogata i w okresie średniowiecza pojawia się zarówno na przedmiotach o charakterze religijnym (np. pamiątkach z podróży do sanktuariów - tzw. plakietach pielgrzymich), jak i świeckim.  Lew mógł oznaczać m.in. zmartwychwstałego Chrystusa, władzę oraz siłę, wyzwoliciela i sędziego, ale również zło i szatana. Był atrybutem szeregu biblijnych postaci oraz świętych. Symbolizował także męstwo i odwagę, stąd często pojawiające się jego przedstawienia na rycerskich mieczach i tarczach, książęcych pieczęciach czy w arystokratycznych oraz miejskich herbach. Również  w przypadku omawianej skuwki pasa, wizerunek lwa miał za zadanie przekazanie informacji, iż nosząca go osoba posiada przymioty przypisywane temu zwierzęciu. Pozwala to domniemywać, że właściciel pasa miał ścisłe związki z kulturą rycerską.

Na podstawie znanych analogii (m.in. skuwek pasa z przedstawieniem kroczącego lwa z Raciąża i Wrocławia – pl. Nowy Targ) wydaje się, że przedmiot należy datować na XIV wiek lub czasy jeszcze późniejsze. 

Bibliografia:

Maćkowski T. (red.): Lwy w heraldyce i sztuce europejskiej. Międzynarodowa konferencja historyczna, Gdańsk 23 października 2008. Gdańsk

Sawicki J.: Średniowieczne świeckie odznaki w Polsce na tle europejskim, Wratislavia Antiqua 20 (2014)

Sawicki J.: Akcesoria stroju. W: Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, cz. 2, Piekalski J., Wachowski K. (red.), Wratislavia Antiqua 23 (2018), str. 905-974

Notę opracował
Piotr Werens