Nr. Inw. MP-99/h/2015

Wymiary: średnica - 72 mm

Materiał: mosiądz

Wśród sandomierskich materiałów sfragistycznych, na szczególną uwagę zasługuje rekonstrukcja pieczęci należąca do księcia krakowskiego, sandomierskiego i sieradzkiego (1241-1288) – Leszka Czarnego. O jego pełnej tytulaturze informuje napis, czyli legenda umieszczona w otoku: S(IGILLUM) LESTCONIS DEI GRA(TIA) DVCIS CRACOVIE(NSIS) SANDOMIRIE(NSIS) (ET) SIRADIEN(SIS), co oznacza ,,pieczęć Leszka z Bożej łaski księcia krakowskiego, sandomierskiego i sieradzkiego”. Książę przywiesił to sigillum przy akcie lokacyjnym Sandomierza, którego był wystawcą w 1286 r. Władca używał tej pieczęci od lat 80. XIII wieku, aż do śmierci w 1288 roku. Przy dokumencie spisanym w 1281 roku, zachował się najstarszy egzemplarz pieczęci.

Centralnym punktem przedstawienia ikonograficznego pieczęci stanowi mensa ołtarzowa z krzyżem i zapaloną świecą, nad nią łaciński napis: „S(anctus) Stanizla(us)”, czyli ,,Święty Stanisław”. Po lewej stronie stoi biskup Stanisław ubrany w szaty pontyfikalne z infułą na głowie. W wyciągniętych rękach trzyma kielich mszalny. Po prawej stronie klęczy książę Leszek z rękoma złożonymi do modlitwy. Przynależność do stanu rycerskiego określają atrybuty w postaci zbroi, czepiec kolczy przykryty walcowatym hełmem oraz miecz u boku. Za władcą usytuowano proporzec z herbem Kujaw: połulwem-półuorłem. Scena przedstawiona na pieczęci to tzw. scena kultowa – ukazująca klęczącego władcę, uczestniczącego we mszy świętej. Nie jest to jednak przykład pieczęci dewocyjnej, gdyż odbiega od przyjętego schematu gloryfikującego biskupa (obie postaci czynnie uczestniczą w nabożeństwie, a ich rozmiar jest podobny).

W rzeczywistości biskup zginął zamordowany na rozkaz króla Bolesława Szczodrego w 1079 r., a więc na długo przed narodzinami księcia Leszka, wyobrażenie jest więc symboliczne. Wincenty Kadłubek opisujący męczeństwo Stanisława zwraca uwagę na przepowiednię mówiącą o roli biskupa, jako strażnika królestwa i korony, osoby mającej namaścić przyszłego władcę (Leszek jako wybraniec, godny tronu ukazany w opozycji do króla Bolesława Szczodrego – mordercy duchownego - wg. Kadłubka). W taki sposób twórca pieczęci pokazuje zgodę pomiędzy władzą i Kościołem, mającej ważne znaczenie dla idei zjednoczenia państwa.

Rekonstrukcja tłoka pieczętnego księcia Leszka Czarnego. W wykonaniu pieczęci uczestniczyło studio graficzne Janusza Pońskiego, dr hab. Tomisław Giergiel oraz Cezary Łutowicz.

Zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.

Opracował:
Dział Historyczny