Mieszcząca się na parterze Zamku wystawa etnograficzna pt. Dawna wieś sandomierska”, prezentuje wybrane aspekty kultury ludowej - duchowej i materialnej dawnych mieszkańców Ziemi Sandomierskiej tj. Sandomierzaków zamieszkujących głównie żyzne, lessowe ziemie położone po lewej stronie Wisły oraz Lasowiaków z pobliskiej Puszczy Sandomierskiej. Ramy chronologiczne wyznaczone przez zgromadzone obiekty zabytkowe, obejmują okres od XIX wieku po lata 80-te ubiegłego stulecia. Obok eksponatów o tematyce sakralnej, wyeksponowano zabytki w dużej mierze odzwierciedlające podstawowe, rolniczo – hodowlane zajęcia dawnej społeczności wiejskiej oraz dawne rzemiosła: garncarstwo, stolarstwo, ciesielstwo. Udostępnione do zwiedzania eksponaty ukazują niewielką część z posiadanych przez muzeum zbiorów etnograficznych, skrzętnie gromadzonych od 1921 roku tj. od chwili powstania placówki. Wystawa stanowi doskonałą konfrontację rzeczywistości z przeszłością, ukazuje bogatą spuściznę po naszych przodkach.
Do najciekawszej grupy obiektów należy unikatowa kolekcja ludowej sztuki sakralnej z przełomu XIX i XX wieku, będąca odwzorowaniem głębokiej wiary, religijności miejscowej społeczności. Wśród licznie zgromadzonych prac rzeźbiarskich wyeksponowano krucyfiksy z wizerunkami ukrzyżowanego Chrystusa, figury Matki Bożej, kapliczki domowe zwieńczone krzyżem, kapliczki przydrożne, rzeźby Chrystusa Frasobliwego autorstwa mieszkańców podsandomierskich wsi – Franciszka Ziemnickiego z Malic (1849-1927), Walentego Czecha z Sobowa (1850-1923), Wawrzyńca Sochy ze Świątnik (1858-1942), Walentego Cichonia ze Złotej (1902-1971), Władysława Kozłowskiego z Dmosic (1910-1938), Jana Godowskiego z Dębian (zm. przed I wojną światową), Mariana Brudka z Bogorii (1895-1981), Jana Puka z Trześni (ur. 1940 r.).
Ponadto do unikatowych zabytków zaliczyć należy jedyny zachowany w Polsce oryginalny egzemplarz sukmany męskiej z końca XIX w., eksponowany wespół z innymi elementami odświętnego sandomierskiego stroju ludowego. Do celów dydaktycznych zrekonstruowano wnętrze dawnej izby mieszkalnej z przełomu XIX i XX w, gdzie realizowane są zajęcia edukacyjne, pokazy rzemiosła i rękodzieła ludowego oraz filmy dokumentalne o tematyce etnograficznej.
Wystawa zdobyła wyróżnienie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w prestiżowym konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku – SYBILLA 2005.
Iwona Łukawska
