Dziedzictwo kulturowe – priorytet 3 – Kultura ludowa i tradycja, dokumentacja, archiwizacja i jak najszersze udostępnianie unikalnych zjawisk z zakresu dziedzictwa kultur tradycyjnych

Muzeum Okręgowe w Sandomierzu w terminie 11 marca – 24 listopada 2019 r. realizuje projekt  pn.: Miasto movie o tradycji- obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy, zgłoszony do programu Kultura ludowa i tradycyjna, który zgodnie z decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 lutego 2019 r., uzyskał dotację w wysokości 20 000,00 zł.

W ramach projektu w Sandomierzu, Koprzywnicy i Zawichoście zostaną przeprowadzone badania etnograficzne wśród mieszkańców w celu udokumentowania wybranych aspektów niematerialnego dziedzictwa, obrzędowości, zwyczajów i tradycji Sandomierszczyzny.

W projekcie wezmą udział twórcy ludowi, zespoły śpiewaczo - obrzędowe, mieszkańcy miast oraz młodzież - wolontariusze, którzy pod okiem specjalistów przeprowadzą wywiady etnograficzne z mieszkańcami w celu poznania dawnych i współcześnie kultywowanych zwyczajów i obrzędów dorocznych, przekazów ustnych, przesądów, wierzeń. Zebrany materiał zostanie wspólnie opracowany. Rezultatem  projektu będzie publikacja o charakterze etnograficznym oraz film, stąd w tytule gra słowna "movie" jako film w j. ang.

Głównym celem naszego projektu jest udokumentowanie funkcjonujących przestrzeni trzech miast powiatu sandomierskiego przejawów kultury ludowej oraz wspomnień najstarszych mieszkańców miasta dotyczących dawnych zwyczajów i obrzędów dorocznych i rodzinnych. Nieprzypadkowo w role badaczy wcielą się przeszkoleni wcześniej uczniowie szkół średnich – wolontariusze, którzy będą mogli jednocześnie uczestniczyć w międzypokoleniowym przekazie niemarialnego dziedzictwa.

W projekcie bierze udział 54 wolontariuszy z 8 klas z Koprzywnicy, Sandomierza i Zawichostu. Autorką i koordynatorką projektu jest Kinga Kędziora – Palińska, Asystent w Dziale Etnograficznym Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. 

Honorowy patronat nad projektem objęli: Andrzej Bętkowski – Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, Marcin Marzec  - Burmistrz Sandomierza, Marcin Piwnik – Starosta Powiatu Sandomierskiego, Katarzyna Kondziołka – Burmistrz Miasta i Gminy Zawichost oraz Aleksandra Klubińska – Burmistrz Miasta i Gminy Koprzywnica.

Patroni medialni:

 Warsztat Etnografa cz. 1

Za nami cykl warsztatów / szkoleń etnograficznych dla wolontariuszy, które poprowadziła Kinga Kędziora – Palińska w terminach : 20, 22, 27 i 29  marca oraz 1 i 3 kwietnia 2019 r. w Sandomierzu, Zawichoście i Koprzywnicy. Spotkania miały na celu przygotowanie młodzieży merytoryczne i metodologiczne do pracy w terenie. Podczas zajęć omówiliśmy m.in. zagadnienia:

-czym jest etnografia, etnologia, antropologia kulturowa – definicje i praktyka
-kim jest etnograf, czym są badania etnograficzne: teren, kwestionariusz, wywiad etnograficzny, film etnograficzny, obserwacja uczestnicząca
-podstawowe zasady etyki etnograficznej
-zasady transkrypcji i archiwizacji zebranego materiału

Rozmowy i ćwiczenia były także okazją do omówienia poszczególnych obrzędów i tradycji dorocznych występujących w naszym regionie oraz o specyfice badanego przez nas terenu.

 Warsztat Etnografa cz. 2

8 kwietnia 2019 r. w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu odbyło się spotkanie wszystkich uczestników projektu Miasto movie o tradycji - obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy oraz trzecie już warsztaty etnograficzne, które poprowadziła dr Stanisława Trebunia - Staszel (Uniwersytet Jagielloński) oraz Kinga Kędziora – Palińska (Muzeum Okręgowe w Sandomierzu). Rozmawialiśmy o etnografii, etnologii i antropologii kulturowej, o tym czym jest dla nas tradycja oraz w jakim sposób i dlaczego powinniśmy ją dokumentować, o roli stroju ludowego oraz specyfice pracy badacza. Omówiliśmy również najważniejsze tradycje doroczne ziemi sandomierskiej. W drugiej części naszego spotkania pracowaliśmy nad kwestionariuszem do badań etnograficznych, które lada moment rozpoczniemy.

 Konferencja prasowa nt. projektu "Miasto movie o tradycji" w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu

O głównych założeniach, celach, planowanych rezultatach oraz przebiegu projektu pn. „Miasto movie o tradycji – obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy” rozmawialiśmy podczas konferencji prasowej, która odbyła się 26 kwietnia w siedzibie Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.

W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele radia, prasy i telewizji internetowej: Radia Leliwa, Gościa Niedzielnego, Tygodnika Nadwiślańskiego oraz SandomierzTV.pl.

 Zakończenie I etapu projektu

5 czerwca 2019 r. odbyło się uroczyste zakończenie I etapu projektu „Miasto movie o tradycji”, czyli pracy w terenie. Wspólnie z 51 wolontariuszami zebraliśmy 143 wywiady etnograficzne, które zostały zarchiwizowane w postaci transkrypcji. Najważniejszymi efektami tych działań są jednak spotkania uczestników projektu z mieszkańcami Sandomierza, Koprzywnicy i Zawichostu, relacje jakie nawiązały się w tym czasie oraz międzypokoleniowy przekaz tradycji i kultury naszego regionu.

Przed nami najtrudniejsze zadanie – opracowanie raportu z badań etnograficznych, a w efekcie publikacja, którą oddamy do rąk Państwa w październiku. Prace nad raportem potrwają od 6 czerwca do 6 września br.  Do współpracy przy projekcie Miasto movie o tradycji- obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy oraz publikacji zaprosiliśmy wyspecjalizowaną kadrę etnografów m.in. dr Joannę Borucką – Piech z Muzeum Archeologicznego
i Etnograficznego w Łodzi, dr Stanisławę Trebunię – Staszel z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Irenę Godyń z Galerii Etnograficznej „Zapole”, wieloletnią i doświadczoną etnografkę. Recenzentem publikacji będzie prof. dr hab. Jan Święch, Dziekan Wydziału Historycznego  i Kierownik Zakładu Teorii Muzealnictwa i Dokumentacji Etnograficznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Strój sandomierski w praktyce

O tym czym jest materialne i niematerialne dziedzictwo oraz jak je chronić rozmawialiśmy podczas warsztatów etnograficznych prowadzonych w ramach projektu „Miasto movie o tradycji”, które odbywały się w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu 8,9,10 i 18 października oraz gościnnie 14 października w Przedszkolu „Różowy Słoń”.

8 października odwiedziła nas grupa 5 i 6 latków z Oddziału Przedszkola Samorządowego nr 1 w Sandomierzu – Grupa „Jabłuszka”

9 października uczniowie klasy IV i V Katolickiej Szkoły Podstawowej im. Królowej Jadwigi w Sandomierzu.

10 października uczniowie Szkoły Podstawowej nr 10 w Tarnobrzegu.

14 października Kinga Kędziora – Palińska odwiedziła z warsztatami grupę starszaków w Przedszkolu „Różowy Słoń”.

18 października uczniowie klasy I Szkoły Podstawowej nr 1 A im. Mikołaja Kopernika w Sandomierzu

Lekcje etnograficzne składały się z dwóch części : merytorycznej i części plastycznej dostosowanej do wieku gości. Podczas warsztatów oglądaliśmy film etnograficzny dotyczący tradycji, obrzędów i zwyczajów w powiecie sandomierskim oraz rozmawialiśmy o sandomierskim stroju ludowym. Dla przedszkolaków przygotowaliśmy wycinanki – laleczki oraz komplety strojów, dzięki czemu dzieci element po elemencie ubierały postaci w stroje sandomierskie utrwalając przy okazji nazwy poszczególnych części ubioru. Klasa IV i V przygotowywała kroje z przygotowanych tkanin, a następnie wyklejała materiałami parę gospodarzy w strojach sandomierskich. Uczniowie z SP 10 w Tarnobrzegu odróżniali poszczególne elementy materialnego i niematerialnego dziedzictwa oraz wskazywali przykłady z naszego regionu i miasta, a także kolorowali stój sandomierski pastelami. Klasa 1 A wykonała zakładki do książek z grafiką sandomierskiego stroju ludowego. W tym miesiącu poznaliśmy „Strój sandomierski w praktyce”, a nasze prace zostały zaprezentowane w Sali edukacyjnej Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.

Oficjalne zakończenie projektu oraz promocja książki pt. „Miasto movie o tradycji – obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy”

12 października 2019 r. o godz. 15.30 w sali rycerskiej sandomierskiego zamku odbyło się wydarzenie, na które czekaliśmy od wielu miesięcy. Spotkanie otworzył koncert zespołów ludowych:  „Linowianki” działającego na bazie członków Koła Gospodyń wiejskich w Linowie (Gmina Zawichost) oraz „Powiślanie z Koprzywnicy”. Po przywitaniu gości przez dr Dominika Kacpra Płazę – Dyrektora Muzeum Okręgowego w Sandomierzu, głos zabrała Kinga Kędziora – Palińska, autorka publikacji i koordynatorka projektu. Wśród gości byli m.in. Biskup Sandomierski  ks. Krzysztof Nitkiewicz, ks. Tomasz Lis, prof. dr hab. Jan Święch Dziekan Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z małżonką Iwoną Święch; Paweł Niedźwiedź zastępca burmistrza Sandomierza, Tomasz Siwek zastępca burmistrza Zawichostu, Janusz Suszyna Naczelnik Wydziału Oświaty Starostwa Powiatowego w Sandomierzu, wolontariusze, którzy brali udział w projekcie, ich rodzice, nauczyciele, słuchacze Uniwersytetu III Wieku w Sandomierzu wraz z opiekunką Panią Ewą Cieślak oraz mieszkańcy miasta i powiatu sandomierskiego, a także lokalne media: Radio Leliwa, Tygodnik Nadwiślański, Gość Niedzielny.

Podczas spotkania miała miejsce projekcje filmu etnograficznego przygotowanego w ramach realizacji projektu. Po wystąpieniu prof. dr hab. Jana Święcha autorka publikacji wspólnie z dr Dominkiem Kacprem Płazą, Pawłem Niedźwiedziem, Tomaszem Siwkiem oraz Januszem Suszyną wręczyli obecnym wolontariuszom zaświadczenia o udziale w projekcie oraz drobne prezenty. Każdy z uczestników wydarzenia otrzymał bezpłatny egzemplarz publikacji. Dla gości przygotowano specjalny poczęstunek – zawichojskie szczodroki, produkt lokalny wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych.

Projekt „Miasto movie o tradycji – obrzędy, zwyczaje i tradycje ludowe w przestrzeni miejskiej Sandomierza, Zawichostu i Koprzywnicy” był realizowany przez Muzeum Okręgowe w Sandomierzu od 11 marca do 24 listopada 2019 r. i został dofinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury. Autorką i koordynatorką projektu, a zarazem autorką publikacji była Kinga Kędziora – Palińska, etnograf Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Recenzentami publikacji byli prof. dr hab. Jan Święch oraz dr Joanna Borucka – Piech. Wśród specjalistów zaangażowanych w realizacje projektu była również dr Stanisława Trebunia-Staszel z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz etnograf Irena Godyń.

Honorowy patronat nad projektem objęli: Andrzej Bętkowski – Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, Marcin Marzec  - Burmistrz Sandomierza, Marcin Piwnik – Starosta Powiatu Sandomierskiego, Katarzyna Kondziołka – Burmistrz Zawichostu oraz Aleksandra Klubińska – Burmistrz Miasta i Gminy Koprzywnica.