Polska Kolbuszowa (?)

Komoda – praska rokokowa

Datowanie: połowa XVIII w.

Technika: konstrukcja stolarska z drewna sosnowego, fornirowana dwukolorowym drewnem orzechowym, z mosiężnymi uchwytami i okuciami zamków
Wymiary: wys. 83 cm; dł. 167 cm; szer. 64 cm

Muzeum Zamkowe w Sandomierzu
Nr inw.: MS-370/s
Komoda została przekazana przez Urząd Miasta Sandomierza 12 grudnia 1978 r.

Na wystawie stałej Dawna kuchnia królewska - zbiory artystyczne. Rzemiosło - malarstwo (XVII - XX w.) w Muzeum Zamkowym w Sandomierzu, prezentowana jest komoda - praska roboty kolbuszowskiej, utrzymana w stylu późno barokowym/rokokowym, z elementami manierystycznymi. Komoda wspiera się na czterech krótkich, giętych nóżkach. Powierzchnia i krawędzie skrzyni charakteryzują się delikatną, wklęsło-wypukłą linią powierzchni. Komoda posiada trzy szuflady, od frontu ozdobione dwubarwnym fornirem z jasnego i ciemnego drewna orzechowego. Fornir ułożony został w prostokątne pola, od wewnątrz ciemne, obwiedzione jasną, prostą bordiurą. Każda z szuflad posiada przymocowaną parę mosiężnych uchwytów w postaci ażurowych, wolutowo skręconych rocaille, tworzących jakby ulistnione gałązki. Zamki z mosiężnym okuciem, ozdobione zostały ornamentem chrząstkowo-małżowinowym.

Komoda jest jednym z przykładów mebli nazywanych kolbuszowskimi. Określenie to pochodzi od nazwy wsi – Kolbuszowa i jej okolicy, będącej w drugiej połowie XVIII w. i w początkach XIX w. ważnym ośrodkiem meblarskim na ziemiach polskich. Szczególny rozwój produkcji przypadł tam na okres pełnego baroku, rokoka i klasycyzmu, a w późniejszym okresie wyroby zaczęły nabierać cech empiru, a potem biedermeieru. W Kolbuszowej wyrabiano głównie meble świeckie dla szlachty i mieszczan. Były to przede wszystkim meble skrzyniowe, które dzięki dużym powierzchniom doskonale nadawały się do ozdabiania, a od początku XIX w. zaczęły pojawiać się także krzesła i kanapy. Konstrukcję wykonywano z sosny, rzadziej dębu. Cechą nieodzowną były rokokowe, esowato gięte nóżki i fornirowanie powierzchni szlachetnymi gatunkami drewna jak: jasny orzech, cis, czeczotka topolowa i brzozowa oraz drzewo trześniowe (dzika czereśnia, albo tzw. wiśnia ptasia). W dekoracji stosowano bogate intarsje z: jesionu, brzostu (wiąz górski), jaworu, czarnego dębu, śliwiny i gruszy. Przeważały głównie motywy geometryczne (koła, gwiazdy, promieniste koła, meandry, szachownica), roślinne, rzadziej figuralne, obecna była intarsja wstęgowa. Rzadko wykorzystywano metal, który służył jedynie do oprawy zamków, uchwytów i zawiasów. Wnętrza konstrukcji i szuflad utrzymywano zazwyczaj w stanie surowym. Na koniec meble polerowano za pomocą wosku.

Bibliografia

• Gieroń A., Lasowiacy żyli po sąsiedzku, a do Kolbuszowej zjeżdżali w dzień targowy, https://biznesistyl.pl/kultura/lasowiacy-zyli-po-sasiedzku-a-do-kolbuszowej-zjezdzali-w-dzien-targowy.html, dnia 25.10.2023.
• Gostwicka J., Dawne meble polskie, Warszawa 1965.
• Hinz S., Wnętrza mieszkalne i meble, Warszawa 1980.
• Jeżewska E., Karta obiektu: Komoda, Sandomierz 22.03.1979.
• Korżel-Kraśna M., Meble XVIII wieku, Wrocław 2004.
• Kotula F., Z dziejów meblarstwa polskiego XVIII w.; Sokołów-Kolbuszowa [w:] Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (11.1949), s. 99-123.
• Maszkowska B., Z dziejów polskiego meblarstwa okresu oświecenia, Wrocław 1956.
• Maszkowska-Majewska B, Kolbuszowskie meble [w:] Słownik terminologiczny Sztuk Pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz K., Bielska-Łach A., Manteuffel-Szarota A., Warszawa 2002.
• Malicki Z., Zwolińska K., Mały słownik terminów plastycznych, wyd. 3., Warszawa 1990.
• Sienicki S., Meble kolbuszowskie, Warszawa 1936.
• Roczniki kolbuszowskie.

Opracowała

Renata Grzebuła