do Romana Koseły m.in. dot. opowiadania „Wiatr”

 czas powstania: 26.11.1936 r.

wymiary: 22,5x29,5 (kartka w 2 częściach)

Zbiory Działu Literatury MOS

nr inw. 1417

Roman Koseła (1894-1942) to w Sandomierzu postać legendarna – zawołany znawca i miłośnik Sandomierza i Sandomierszczyzny, wspaniały gawędziarz, którego erudycję i swadę wysoko sobie cenił Jarosław Iwaszkiewicz. Roman Koseła pracował m.in. jako nauczyciel i korepetytor, bibliotekarz i archiwista, pisarz i redaktor, zapalony społecznik.  Współdziałał przy powstawaniu na początku XX wieku Biblioteki Miejskiej im. Jana Długosza a porządkując archiwa miejskie i kościelne znalazł dokumenty potwierdzające sandomierskie korzenie Mikołaja Gomółki (1535-1609), wybitnego polskiego kompozytora doby renesansu. W 1580 roku w Krakowie w drukarni Łazarza Andrysowicza ukazało się  największe dzieło Gomółki: „Melodiæ ná psalterz polski, przez Mikoláiá Gomólke vczynioné”, skomponowane na prośbę  Jana Kochanowskiego do jego „Psałterza Dawidowego” (tłumaczenia-parafrazy biblijnej  Księgi Psalmów), drukowanego tam rok wcześniej.

Znawcy podkreślają zwłaszcza 5 wyjątkowych cech „Melodii”:

- artyzmowi tekstów Kochanowskiego dorównuje artyzm kompozycji

- zachowana jest wierność akcentacji języka polskiego poprzez wykorzystanie rytmu

- wierne oddanie charakteru tekstu

- uniknięcie schematyzmu konstrukcji utworów mimo założonej prostoty wykonawczej (średni rejestr głosów, budowa zwrotkowa itd.)

- to pierwsze znane opracowanie muzyczne wszystkich 150 psalmów.

Postać Mikołaja Gomółki była bliska Romanowi Kosele i ze względu na wielki talent muzyka, i z powodu jego sandomierskich korzeni. Poświęcił mu jedno z opowiadań, przedstawiając małego Mikołaja jako chłopca nucącego psalmy na melodię, „którą (sandomierski) wiatr śpiewa”.

W latach 30-tych Roman Koseła wiele publikował, wyszły wtedy 2 jego książki: „Sandomierka. Legendy ziemi sandomierskiej” i zbiór reportaży „Sandomierskie strony”. Opowiadania drukował w gazetach, m.in.  współpracował z „Kurierem Warszawskim”, gdzie ukazywały się także „Listy z Sandomierza”. Tam właśnie – jak wynika z prezentowanego listu – miało być opublikowane opowiadanie o Mikołaju Gomółce pt. „Wiatr” (ukazało się w 1937 r. w nr. 174 s. 12-14).

Jako samodzielną książeczkę wydrukowano je w 1995 r., w 100-lecie urodzin autora, jako publikację Miejskiej Biblioteki im. Jana Długosza w Sandomierzu i Muzeum Okręgowego, tekst opracował Krzysztof Grądziel zaś ilustrował Przemek Zamojski – obaj związani z Działem Literackim naszego Muzeum. „Wiatr” wszedł też do tomu „Opowiadania”, gdzie wskazuje się na jego pierwodruk w „Kurierze Warszawskim” w 1935 r. Teksty Koseły do tego tomu pracowicie zebrał  Wincenty Burek, doceniając walory językowe i regionalistyczne prozy krajana i  już w roku 1976 złożył do druku, przedmowę miał napisać Jarosław Iwaszkiewicz. Ostatecznie „Opowiadania” wydano 2006 r. z przedmową Krzysztofa Burka, dzięki zaangażowaniu także Marty Burkówny, Krzysztofa Grądziela, Jerzego Krzemińskiego i Przemka Zamojskiego oraz dotacji burmistrza Sandomierza Jerzego Borowskiego.

Bibliografia:

Ars Nova, Melodiae na Psałterz polski, płyta CD, DUX Recording producers 1996, 2005.

Koseła R., Opowiadania, Sandomierz 2006

Koseła R., Sandomierka. Legendy ziemi sandomierskiej, Poznań 1937

Koseła R., Sandomierskie strony, Warszawa 1939

Koseła R., Wiatr, Sandomierz 1995

„Kurier Warszawski” nr 174, r. 1937

Ziątek Z., Wiek dokumentu. Inspiracje dokumentarne w polskiej prozie współczesnej, Warszawa 1999

Notę opracowała: Anna Kowalska-Różyło