Wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Rój”
Warszawa 1935
Wymiary: 12,6 x 18,9 cm
Dar Marty Burek i Krzysztofa Burka 2020
Nr inw. MOS/L/2787
Zbiory Działu Literatury Muzeum Okręgowego w Sandomierzu
Debiut książkowy Wincentego Burka z 1935 r., w skład którego wchodzi osiemnaście opowiadań skupionych wokół tematyki wiejskiej o następujących tytułach: „Kolenije na Ocinku”, „Stefek, zeń się!”, „Roleński Dół”, „Pożegnanie z ziemią”, „Jedynak”, „Przepowiadka o doktorze Kodrocie”, „Niema go już”, „Zachameciło sie niebo nad Grzesiem”, „Braty”, „Podymne”, „Zakucznik hula”, „Strajk”, „Miłosierdzie Siwego Kaźmirza”, „Na służbie”, „Waluś”, „Rozstajne drogi”, „Szczęście Weronki”, „Skrzypki”. Wszystkie utwory wydawane były wcześniej na łamach różnych czasopism, m.in. w „ABC Literacko-Artystycznym”, „Kurierze Warszawskim”, „Młodej Myśli Ludowej”, „Prosto z mostu”.
Przedstawiają wybrane aspekty codziennego życia chłopskiej społeczności, zamieszkującej głównie okolice podsandomierskiego Ocinka[1] (skąd pochodził pisarz), zwłaszcza problemy wywołane kryzysem ekonomicznym w okresie międzywojennym oraz system wartości prostego człowieka, wyznaczony przez umiłowanie ziemi, „niemal intymną więź łączącą człowieka z ziemią uprawną”[2] i bliskie relacje z rodziną. Warto zaznaczyć, że pisarz tworząc dialogi, posłużył się językiem stylizowanym na gwarę w zakresie cech fonetycznych i morfologicznych, a przede wszystkim w zakresie słownictwa. Zabieg ten wzmacnia wiarygodność portretów psychologicznych postaci oraz obrazu samej wsi.
Tomik autorstwa W. Burka ukazał się pod szyldem jednej z najbardziej wpływowych i prestiżowych oficyn Drugiej Rzeczypospolitej – Towarzystwa Wydawniczego „Rój”, założonego w 1924 r. przez Melchiora Wańkowicza. Należał do serii „Bibljoteka Powieściowa „Roju” (pisownia oryginalna) redagowanej przez Mariana Kistera.
Chociaż książce poświęcono wiele pochlebnych recenzji (wypowiadali się na jej temat na przykład Tadeusz Sinko, Kazimierz Wyka, Witold Gombrowicz, Karol Irzykowski, Jarosław Iwaszkiewicz), niedługo po jej wypuszczeniu na rynek władze podjęły decyzję o konfiskacie całego nakładu ze względu na rzekomo wywrotowy charakter dwóch opowiadań „Zakucznik hula” i „Strajk”. Po serii protestów w prasie decyzję tę wycofano i wkrótce opublikowano drugi nakład tomu.[1]
W zbiorach Działu Literatury znajduje się również rękopis „Drogi przez wieś”; jego zdjęcie prezentujemy obok.
Notę opracowała
Elżbieta Kownacka
[1] Krzysztof Burek, Wincenty Burek, Rocznik Historyczny Polskiego Ruchu Ludowego, nr 18/2002, s. 171.
[1] Zob. http://www.zamek-sandomierz.pl/home/archiwum-artykulow/531-115-rocznica-urodzin-wincentego-burka
[2] Marzena Miśkiewicz, Praca i ziemia jako wartości szczególnie cenione w społeczności wiejskiej (na przykładzie „Drogi przez wieś” W. Burka), [w:] Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, t. LXIII, s. 88.
