Autor: Stanisław Dawski

Materiał: papier/ drzeworyt

Wymiary: 15x10,5 cm

Nr inwentarzowy MOS 200/ ML

Zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu

Ślady obcowania czytelników z książkami nadają im czasami szczególną wartość. Rękopiśmienne dedykacje autorskie, sygnatury, pieczątki i inne znaki proweniencyjne mogą stać się cennym dokumentem sztuki słowa, świadczącym o niezwykłych relacjach osób przekazujących sobie książki, powstającym przecież ze zderzenia osobowości artysty  i odbiorcy. Wśród nich zaszczytne miejsce zajmują ekslibrisy.

Ekslibris (łac. ex libris = z książek) to znak własnościowy książki, służący właścicielowi księgozbioru do oznaczania woluminu. Pierwszym okazem ekslibrisu była zapewne staroegipska ceramiczna płytka z wyciśniętym imieniem faraona, przymocowana do papirusu. Podobne znaki – umieszczone prawdopodobnie na płytkach metalowych- mogły posiadać zwoje greckie, rzymskie, żydowskie. W średniowieczu tzw. superekslibrisy (najczęściej herb  z monogramem właściciela) tłoczono na ślepo lub na złoto w centralnej części skórzanej oprawy księgi. Ekslibris przyjmował również postać herbu malowanego na kartach ksiąg, drzeworytu odbijanego bez kartki wprost na książce, drzeworytu odbijanego na kartce, wklejanej potem do książki; od końca XV wieku popularność zyskiwała forma drukowanej ilustracji graficznej z wpisanym nazwiskiem właściciela. W późniejszych epokach stosowano także inne techniki: miedzioryt, cynkografię, litografię, akwarelę, wypukłe tłoczenia.

Prezentowany tu ekslibris został wykonany przez Stanisława Dawskiego dla Wacława Krajewskiego, lekarza medycyny i stomatologii. Stanisław Dawski wykonał około 200 księgoznaków. Stosował akwafortę, akwatintę, wypukłodruk. Grafika przedstawia wiele elementów, takich jak: nagi, bezgłowy korpus kobiecy, pozbawiony nóg od kolan; oprawiony w ramę obraz – martwa natura z owocami i naczyniami, trzy kobiece głowy w różnych pozycjach, fragmenty roślin swobodnie umieszczonych na czarnym tle. Towarzyszą im napisy: w lewej górnej części nazwisko właściciela – dr. Wacław Krajewski, wzdłuż prawej krawędzi arkusza sentencja: „Można żyć bez sztuki, ale cóż to za życie”.

Notę opracowała

Elżbieta Kownacka

Bibliografia:

Tadeusz Przypkowski, Wstęp [w:]Ekslibrisy polskie 1974-1976, wyd. nakładem Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie 1976, s. nienumerowane.

Stanisław Dawski: 30 lat kolekcji w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu