Helena Gedrus-Eydziatowicz (1843-1917)
Portret młodej kobiety (Autoportret), 2 poł. XIX w., po 1889
olej na płótnie o wym.: 56x29 cm
Muzeum Okręgowe w Sandomierzu, nr inw.: MS- 598/s
zakup 1984
Wizerunek młodej kobiety o rudych, kędzierzawych włosach, okrytej luźno białą szatą podkreślającą brzemienny stan, to autoportret słynnej warszawskiej piękności i uczennicy Henryka Siemiradzkiego - Heleny Gedrus-Eydziatowicz. Powstał po 1889 roku i przedstawia artystkę liczącą ponad 46 lat. Płótno o kształcie wydłużonego prostokąta zachowało szczęśliwie XIX-wieczną oprawę złożoną z szerokiej, drewnianej ramy ze złoconą gipsaturą roślinno-owocową w wysokim reliefie wokół światła, wykonaną w warszawskiej pracowni ram i blejtramów Stanisława Malickiego. Po tym, jak w 1944 prawdopodobnie spłonął konterfekt Eydziatowiczowej pędzla Józefa Simmlera, złożony w magazynach firmy Spiess przy ul. Daniłłowiczowskiej w Warszawie, sandomierski obraz może być jedynym jej wizerunkiem jaki w oryginale przetrwał do czasów współczesnych.
Helena Gedrus-Eydziatowicz z domu Rembielińska (ur. 1842 w Rybczewicach pow. Krasnystaw - zm. 13 lutego 1917 w Warszawie). Córka ziemianina i oficera Powstania Listopadowego Ludwika Rembielińskiego h. Lubicz (1800-1864) i Róży z Potockich h. Lubicz (1816-1868). Od 1865 żona Tadeusza Eydziatowicza h. Łuk (1835-1894), obywatela ziemskiego, właściciela dóbr w guberni kieleckiej. Jedna z pierwszych propagatorek równouprawnienia kobiet. Malarstwa uczyła się w rzymskiej pracowni Henryka Siemiradzkiego oraz w najlepszych galeriach Drezna, Londynu i Rzymu. Zajmowała się głównie sztuką portretu, ale wykonywała też bardzo cenione i nagradzane hafty i koronki. Uczestniczyła w wielu wystawach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, warszawskiego Salonu Aleksandra Krywulta. Od 1872 była członkiem honorowym TZSP w Warszawie. Przez pewien czas mieszkała w Słupi Nadbrzeżnej w Sandomierskiem (wieś malowniczo położona na lewym brzegu Wisły, w gminie Tarłów).
Literatura pomocnicza:
Słownik Artystów Polskich, t. II s. 178; - Album.Wielcy.pl; - Katalog strat wojennych 1939-1945. Malarstwo polskie Polish painting - NIMOZ.
Wystawy: Muzeum Okręgowe w Sandomierzu w 40-leciu PRL, Kamienica Oleśnickich, luty-marzec 1985; Starej porcelany czar, Muzeum Okręgowe w Sandomierzu - Zamek, październik 2002-marzec 2003; Panie z dworów i pałaców, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, kwiecień-październik 2006; Dawna Kuchnia Królewska - zbiory artystyczne. Rzemiosło-malarstwo XVII-XX w., Muzeum Okręgowe w Sandomierzu - Zamek, ekspozycja stała od 1988.
Opracowanie: Bożena Ewa Wódz
