Opaska z gwiazdą Dawida, lata 40, XX w.

Nr Inw. MS-637/h

Pochodzenie: Sandomierz (?)

Materiał: tektura, tkanina, skóra

Wymiary: 28x10 cm

Zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu

Co jest symbolem niewoli? Kajdanki? Łańcuch? A może z pozoru niewinna opaska na ramię?

Ustawy norymberskie z 5 września 1935 r. stopniowo pozbawiały Żydów praw obywatelskich. Niemcy sukcesywnie zaczęli wykluczać ich z życia społecznego. Niedługo po ,,Nocy Kryształowej”, ale jeszcze przed wybuchem II wojny światowej zastanawiano się w jaki sposób oznaczyć każdego Żyda. Szef Sicherheitsdienst - Głównego Urzędu Bezpieczeństwa III Rzeszy Reinhardt Heydrich pisał:

[…] Każdy Żyd w myśl ustaw norymberskich musi nosić określony znak. Taka możliwość ułatwia wiele innych rzeczy […].

Na mocy rozporządzenia Generalnego Gubernatora Hansa Franka o oznakowaniu wszystkich Żydów i Żydówek powyżej 10 roku życia, wprowadzonym od 1 grudnia 1939 roku nakazano obowiązkowe noszenie opasek z gwiazdą Dawida.

[...] Wszyscy żydzi i żydówki przebywający na terenie Generalnego Gubernatorstwa, którzy przekroczyli 10 rok życia są obowiązani od 1 grudnia 1939 roku nosić na prawym rękawie ubrania i płaszczy białe opaski o minimalnej szerokości 10 cm zaopatrzone w gwiazdę syjonu. W opaski te zaopatrzą się żydzi i żydówki sami [...].

Specjalnemu oznakowaniu podlegały również sklepy i domy żydowskie. Kary za uchylanie się od zarządzenia początkowo miały charakter administracyjny w postaci grzywien finansowych lub 2-3 miesięcznego aresztu. Wprowadzenie obowiązku noszenia opasek ułatwiło Niemcom wyselekcjonowanie Żydów spośród innych mieszkańców okupowanych terenów, także podczas zakładania gett. Był to pierwszy krok do ,,ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (Endlösung – urzędowe określenie planu wymordowania Żydów europejskich).

Notę opracowała

Karolina Garnuszek