Wystawa po raz pierwszy w formie monograficznej przedstawia losy społeczności żydowskiej w Sandomierzu i Ziemi Sandomierskiej od połowy XIV aż do czasu holokaustu podczas II wojny światowej. Sandomierz, jako istotny ośrodek żydowski, na trwałe wpisał się w historię miasta i ziemi sandomierskiej. Już w średniowieczu gmina ta należała do najstarszych i najważniejszych w Polsce. Pierwsza wzmianka dotyczy 1367 r., kiedy starozakonni sandomierscy razem z krakowskimi i lwowskimi wystąpili do króla polskiego Kazimierza Wielkiego o potwierdzenie przywilejów generalnych nadanych im w 1264 r. w Kaliszu przez Bolesława Pobożnego. Z 1418 r. pochodzi najstarsza wiadomość o synagodze sandomierskiej.
Ekspozycja zilustrowana została w części niepublikowanymi zdjęciami i dokumentami pochodzącym ze zbiorów archiwalnych Yad Vashem w Jerozolimie, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, Ghetto Fighter’s House Museum z Izraela, Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Archiwum Państwowego w Kielcach czy ze zbiorów rodzinnych osób prywatnych.
Istotnym elementem ekspozycji są judaika pochodzące ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Sandomierzu oraz Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu, w części przedstawione publicznie po raz pierwszy. Uzupełnieniem ekspozycji są elementy multimedialne, tj. rekonstrukcja przedwojennej synagogi sandomierskiej w modelu 3D czy film dokumentalny.
Dzięki dofinansowaniu MKiDN został zakupiony również sprzęt ekspozycyjny i multimedialny.
Organizacja wystawy niewątpliwie wpłynie na podniesienie świadomości historycznej i tożsamości kulturowej mieszkańców Sandomierza oraz turystów odwiedzających Muzeum, poprzez zapoznanie się z trudną, ale ważną historią Żydów. Do dziś w świadomości sandomierzan Żydzi postrzegani są przez pryzmat Holokaustu i oskarżeń o mordy rytualne, czego materialnym dowodem jest m. in. obraz Karola de Prevot, znajdujący się w sandomierskiej katedrze oraz powieść „Malowany ptak” Jerzego Kosińskiego. Realizacja zadania polega również na obiektywnym przedstawieniu bogactwa kultury i historii tej społeczności.
Autor projektu:
Karolina Gara
Kuratorzy wystawy:
Karolina Gara – historyk, judaista
dr hab. Tomisław Giergiel – historyk
Dwuletni projekt pt. "Ne'edár/ נֶעְדַּר /Nieobecni - wystawa oraz katalog judaików sandomierskich" został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wspieranie działań muzealnych 2019”.
Termin ekspozycji: 23 października 2020 – luty 2021
Miejsce ekspozycji: Sala wystaw czasowych, parter
