Łuska od pocisku do karabinu Mauser odkryta na Zamku w Sandomierzu

: 24 wrzesień 2023

Łuska od pocisku do karabinu Mauser odkryta na Zamku w Sandomierzu

Wielkość liter

Nr inw.: 127/70

Chronologia: wyprodukowana w 1939 roku

Wymiary: długość (zachowana) – 5,7 cm

szerokość – 1,2-0,8 cm- kaliber 7,92mm

Produkcja: walcowanie blachy metalowej

Surowiec: mosiądz, czyli - stop miedzi (67%) z cynkiem (33%)

Jednym z najpowszechniejszych karabinów stosowanych w Wojsku Polskim w roku 1939 był Mauser. Broń ta była stosowana w wielu krajach europejskich, w tym oczywiście w Niemczech, gdzie Paul Mauser w 1895 zaprojektował Mauser Gew98 w 1935 zmodernizowany na Kar98k (skrócono lufę). Polska korzystała w dużym stopniu z mauserów Gew98, oznaczanych Kb 98, a od 1936 roku produkowano także zmodernizowaną wersję Kb 98a.

Tuż przed wojną dysponowaliśmy łącznie ponad 300 tysiącami tych karabinów. Za jego wyborem jako podstawowej broni oprócz dobrej jakości stały, także warunki gospodarcze naszego państwa. Po I wojnie światowej przejęto sporo Mauserów przechowywanych w magazynach Niemieckiej Armii. Udało się, także przejąć wyposażenie niemieckiej fabryki Mauserów w Gdańsku, co pozwoliło otworzyć produkcję w Warszawie. Dzięki temu, możliwa była produkcja tych karabinów na miejscu i już na początku armia posiadała ich spory zapas.

W trakcie wykopalisk prowadzonych na wzgórzu zamkowym w latach 1970-1973 odkryto 17 łusek właśnie od karabinu mauser. Niemal wszystkie pochodziły z ara 59A i poziomu 160 cm. Zostały odkryte u samego szczytu wzgórza, przy zachodniej ścianie zamku w warstwie przysypanej ziemią. Przy jednej z łusek (jedynej odkrytej na arze 96B sąsiadującego z arem 59A) mamy dodatkowo lakoniczne informacje, że miała się znajdować obok szkieletu. Niestety brak dokładniejszych informacji o tym pochówku.

Łuski przynoszą nam pewne informacje, ponieważ od roku 1925 zostały wprowadzone zestandaryzowane oznaczenia wszystkich łusek wykorzystywanych w Polskim Wojsku. Ten fakt pozwala dopasować każdą do fabryki oraz wskazać rok produkcji. Niestety niemal wszystkie z odkrytych na wzgórzu są mocno skorodowane i zniszczone. Na szczęście na jednej zachowały się tego typu oznaczenia i to jest właśnie dzisiejsza bohaterka.

Na jej spodzie na godzinie 12 - widzimy orzełka - jest to kod fabryki, gdzie wytworzono łuskę. Orzełek oznaczał - Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia (P.W.U) - Fabryka Amunicji Nr1 w Skarżysku. Fabryka w Skarżysku powstała w 1924 roku i tylko w roku 1927 wyprodukowano w niej, aż milion sztuk amunicji do Mausera, a w kolejnych latach ta liczba jeszcze wzrastała.

Na godzinie 3 - mamy rok wybicia - w przypadku omawianej łuski jest to rok 1939. Pocisk nie mógł, więc trafić na zamek przed tym rokiem i może sugerować wykorzystanie go w wojnie obronnej, mógł być jednak użyty także i później.

Godzina 6 - to kod huty, z której pochodziła stal do wytworzenia łuski. Prezentowana łuska, pochodziła ze Spółki Akcyjnej Fabryk Metalowych „Norblin, Bracia Buch i T.Werner“, którą sygnowano literą N. Fabryka ta działała od 1820 roku, a w czasie dwudziestolecia międzywojennego miała dostarczać stali na 2 miliony łusek karabinowych rocznie.

Ostatnie oznaczenie na godzinie 9 - jest dość nieczytelne, ale można odgadnąć, że była to liczba 67. Jest to ilość miedzi wykorzystanej do produkcji. Zwykle stosunek wynosił 67 do 33 dla cynku, jednak od 1937 produkowano także łuski z 72% udziałem miedzi.

Ponadto, rowek na dnie spłonki łuski oznaczano barwnym lakierowaniem. W zależności od koloru mogła to być amunicja przeciwpancerna, lekka, ciężka, przeciwlotnicza itp. niestety w przypadku prezentowanego okazu lakier się nie zachował.

Prezentowany zabytek jest oczywiście masowo odkrywany. Jak już wspomniano, roczna produkcja tylko jednej fabryki przekraczała milion sztuk. Tu jednak istotny jest kontekst tego odkrycia przy zamku oraz rok wykonania jednoznacznie wskazujące, że pocisk musiał zostać wystrzelony już w trakcie II wojny światowej. Niestety, trudno wyrokować w kogo wycelowany był pocisk. Nie wiadomo także, kto strzelał. Na zamku w tym czasie było więzienie - niewykluczone, że broń była na wyposażeniu służb więziennych i to ktoś z tej obstawy wystrzelił ten pocisk. Mogli to być także, żołnierze z regularnego polskiego wojska ostrzeliwujący się od zachodniej strony zamku. Niewykluczone też, że Niemcy wykorzystali zdobyczne polskie naboje. Nie można wiec wskazać, czy kula była wycelowana w żołnierza Wehrmachtu, uciekającego więźnia, czy była pozostałością po ćwiczeniach strzeleckich. Z tego powodu łuska ta chociaż daje nam wiele odpowiedzi (między innymi miejsce skąd pochodziła amunicja oraz czas jej produkcji) pozostawia wiele pytań. Odpowiedź mogłaby przyjść wraz z wyjaśnieniem tajemniczego pochówku, obok którego miała się znajdować jedna z łusek. Nad tą kwestią trwają jednak ciągle badania.