Malice Kościelne, gm. Lipnik

kultura ceramiki sznurowej

Wymiary: dł.: 90 mm, max. szerokość: 40 mm, wysokość ostrza: 42 mm, średn. obucha: ok. 22 mm, średn. otworu: 20 mm

Nr inw.: MS-1534/a

Materiał: kamień

Mały prosty topór, o lekko łukowatym ostrzu, z okrągłym otworem usytuowanym blisko ostrza, o owalnym obuchu.

Odkryty w grobie nr. 3 (24) na znanym jako „Kopiec tatarski” stanowisku 1 w Malicach Kościelnych. Był to jeden z trzech pochówków należących do przedstawicieli kultury ceramiki sznurowej na tym stanowisku. W komorze grobu o konstrukcji niszowej pochowano dziecko w wieku 11-13 lat. Wraz ze zmarłym do grobu złożono ponadto narzędzia krzemienne (m.in. wiertnik, przekłuwacz oraz grocik strzały), przedmioty kościane (rurkowaty paciorek, szydło), krzemienną siekierę a także naczynia ceramiczne – amforę oraz puchar.

Forma topora (zwłaszcza otwór umieszczony w pobliżu ostrza) wskazuje na to, że w trakcie użytkowania najprawdopodobniej uległ on uszkodzeniu, a następnie został poddany naprawie. Jego boki zostały zeszlifowane w celu uzyskania nowego ostrza. Możliwe jest, że pierwotną formę narzędzia stanowił topór o dużo większych rozmiarach, który następnie był kilkukrotnie reperowany w podobny sposób i stracił oryginalne proporcje..

Wg. klasyfikacji toporów kamiennych kultury ceramiki sznurowej P. Włodarczaka egzemplarz ten należy do grupy F, która jest charakterystyczna dla zachodniomałopolskich wyżyn lessowych, skąd znamy analogie do topora z Malic Kościelnych.

Kamienne topory pełniły funkcję narzędzi oraz służyły jako broń do walki na krótki dystans. Prawdopodobnie były też wyznacznikiem szczególnego statusu ich posiadaczy. Znaleziska toporów umieszczonych w charakterze darów w grobach dzieci znane są np. z terenów Niemiec czy Czech. Są interpretowane jako symboliczne odzwierciedlenie wysokiej pozycji społecznej, jaką zmarłe dzieci miały pełnić w dorosłym życiu.

Bibliografia:

Bronicki A., Kadrow S.: Schyłkowoneolityczne topory kamienne z terenu województwa chełmskiego. Metrologia. Zagadnienie utylizacji egzemplarzy uszkodzonych i destruktów, Archeologia Polski Środkowowschodniej T. 3, 1998, str. 260-275

Bargieł, B., Florek, M., Libera, J.: Groby ludności kultury ceramiki sznurowej i mierzanowickiej ze stanowiska 1 w Malicach Kościelnych, woj. świętokrzyskie, Sprawozdania Archeologiczne T. 53, 2001, str. 231-259

Boyadzhiev, K.: Development and distribution of close combat weapons in Bulgarian Chalcolithic, Studia Praehistorica 14, str. 256-281

Turek, J.: Stone axes of Bohemian Eneolithic Period. Changing forms, context and social significance. In: Davis, V. & Edmonds, M.: Stone Axe Studies III, Oxbow Books, Oxford, str. 385-398

Włodarczak, P.: Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Kraków 2006

Notę opracował

Piotr Werens