Autor: Stanisław Hiszpański
Materiał: papier, barwne tusze, werniks.
Wymiary: 38/28
Czas powstania: 1974
Nr inwentarzowy cyklu: MOS-37/1-31/ML
Zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu
Prezentowany obiekt należy do cyklu 31 ilustracji do tekstu o legendarnym pogańskim władcy Walgierzu Udałym, bardzo silnym, bogatym i pięknym, który poślubił królewnę Heligundę – i był to dopiero początek historii o miłości, zdradzie i karze, wspomnianej m.in. w „Krzyżakach” H. Sienkiewicza. Muzeum Okręgowe w Sandomierzu zakupiło cały ten cykl formalnie nawiązujący do konwencji średniowiecznych miniatur: autor prac znakomity a państwo Walgierza miało wszak sięgać aż po Sandomierz...
Stanisław Hiszpański (1904–1975) był godnym przedstawicielem znanej i zasłużonej rodziny Hiszpańskich: patriota (nieletni legionista, uczestnik walk z Rosjanami i plebiscytu na Śląsku, żołnierz II wojny światowej), świetnie wykształcony erudyta zakorzeniony w kulturze antycznej, poliglota, inżynier-architekt (współpracował m.in. przy Auditorium Maximum UW, budynku Dworca Głównego czy budowie schronisk górskich), lotnik (jeden z pierwszych 6-ciu absolwentów Szkoły Orląt), harcmistrz, taternik i miłośnik kultury góralskiej, zapalony instruktor-kajakarz, miłośnik archeologii, przede wszystkim jednak artysta: malarz, grafik, rysownik i oddany literaturze pasjonat-ilustrator. Podobno 1. wystawę urządziły mu jeszcze władze Liceum im. Mikołaja Reja ze skonfiskowanych podczas lekcji ponad 100 rysunków i karykatur profesorów. Wkrótce jego ilustracje można było podziwiać w książkach najlepszych przedwojennych wydawnictw: Gebethner i Wolff czy Trzaska, Evert i Michalski, tworzył nawet w obozie jenieckim (nagrody w konkursach YMCA). Dziś możemy oglądać jedynie powojenną twórczość, w której wyróżnia się 5 grup tematycznych:
- dzieła nawiązujące do znaczących tekstów kultury – np. Odysei, Eneidy, mitów sumeryjskich, podań o bogach słowiańskich, legend, pieśni podhalańskich, baśni Andersena, bajek Puszkina, powieści Cervantesa, Lema;
- ilustracje nurtu religijnego - ok. 80 obrazów, m.in. do Biblii, Drogi Krzyżowej, kolęd i pastorałek, modlitewników;
- obrazy przedstawiające – jakbyśmy to dziś powiedzieli – „miejsca magiczne”: cykl „Zaczarowany Kazimierz”, widoki warszawskiej Starówki sprzed rekonstrukcji i in.
- lustracje do książek popularnonaukowych – w tym rysunki do własnej książki dot. techniki lotniczej (książki o tematyce lotniczej i słownik terminów lotniczych ten zapalony areonauta, artysta – podporucznik pilot wydał w latach 40-tych), warto także odnotować udział w misjach archeologicznych w Wiślicy, Kaliszu i Płocku;
- projekty okładek książek.
Posługiwał się głównie tuszami barwnymi i czarnym, akwarelą oraz temperą. Tylko w okresie powojennym stworzył ponad 600 prac, z czego ¼ zakupiona została przez muzea, Bibliotekę Narodową i Ministerstwo Kultury i Sztuki, jego charakterystyczne obrazy i rysunki prezentowano już niemal 60 razy na wystawach, w tym monograficznej w Zachęcie w 1979.
bibliografia:
Gieżyński S: Malarz, tłumacz i poeta. Stanisław Hiszpański – życiorys intymny, „Weranda”, kwiecień 2013.
Gieżyński S.: Stanisław Hiszpański i jego rysunki, zdjęcia z archiwum B. Hiszpańskiej, https://www.weranda.pl/stanislaw-hiszpanski-i-jego-rysunki , (dostęp: 15.06.2020).
Hiszpańska B.: Portret rodzinny... „Gazeta Wyborcza”, 12 września 2001.
Hiszpański S: Lotnictwo bez cudów, Książka i Wiedza, 1949.
Stanisław Hiszpański - malarz osobliwy, red. Maria Dłutek Warszawa, Instytut Sztuki PAN, Warszawa, 2000.
Notę opracowała: dr Anna Kowalska-Różyło
