Muzeum Zamkowe w Sandomierzu - Rzeźba - Szopka bożonarodzeniowa

: 10 grudzień 2019

Rzeźba - Szopka bożonarodzeniowa

Wielkość liter

Autor: Henryk Cichocki (1952-2011)

Miejscowość: Ostrowiec Świętokrzyski, l. 90. XX w.

Nr inw.: MOS/E/1609

Materiał: drewno, polichromia

Wymiary: podstawa 36x27 cm; wys. figury Matki Bożej 18,4 cm; wys. figury św. Józefa 19,4 cm; wys. figury Dzieciątka Jezus 10 cm; wys. figur Trzech Króli: 19,6 cm, 19,8 cm, 20,5 cm; wys. figur Anielskiej Orkiestry: 20,7 cm; wysokość figur aniołków: 17,5 cm, 18 cm; wys. figur zwierzęcych: osioł - 18 cm; wół - 15 cm

Dar pozyskany w 2019 roku od p. Ireny Godyń

Na pierwszym planie centralnie usytuowany żłóbek z Dzieciątkiem Jezus, adorującą Maryją i św. Józefem. Za plecami Bożej Rodzicielki i św. Józefa figurki aniołów, przedstawione w pozie modlitewnej. Na drugim planie dwie adorujące figurki zwierząt - osiołka i wołu, za nimi stoją Trzej Królowie z darami. Scenę bożonarodzeniową zamyka orkiestra anielska. Czterej aniołowie „grają” na różnych instrumentach muzycznym (trąbka, skrzypce, mandolina, akordeon). Wszystkie statyczne elementy szopki zostały starannie i barwnie polichromowane oraz precyzyjnie rozplanowane na prostokątnej podstawie, ozdobionej na krawędziach główkami kwiatów. Motywy kwiatowe występują również na szatach anielskich.

Henryk Cichocki (1952-2011) – urodził się w rodzinie chłopskiej w Opatowie. Edukację ukończył na poziomie 2 klasy szkoły średniej. Od 1979 roku kontynuował rodzinne tradycje rzeźbiarskie po dziadku Izydorze Lipcu (1899 – 1978) i wujku Stanisławie Lipcu (1921 – 1980). Mieszkał i pracował w Ostrowcu Świętokrzyskim. Był członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Z wielką pasją tworzył w drewnie prace głownie o tematyce sakralnej (kapliczki przydrożne z wizerunkiem Świętej Rodziny, Chrystusa Frasobliwego, świętych patronów, wizerunki Matki Boskiej z Dzieciątkiem, aniołki, inscenizacje bożonarodzeniowe i wielkanocne). Wykonywał również drewniane zabawki (koniki, króliki, ptaszki, kurczątka, figurki rycerzy, postacie w strojach ludowych, czarownice itp.). Rzeźby nader barwnie pokrywał farbami plakatowymi. Prace twórcy ludowego znajdują się w zbiorach muzealnych, kolekcjach prywatnych, w tym zagranicznych.

Szopka bożonarodzeniowa – zróżnicowana pod względem stylistycznym i technicznym konstrukcja (budynek, stajnia, grota skalna) z figurami Świętej Rodziny, Trzech Mędrców, pastuszków, zwierząt etc., przedstawiająca wydarzenia związane z Narodzeniem Jezusa Chrystusa. Upowszechnienie kościelnych widowisk bożonarodzeniowych w Europie nastąpiło w XIII wieku, za sprawą św. Franciszka, który w 1223 roku zainscenizował na leśnej polanie w Greccio „żywe obrazy” związane z historią przyjścia na świat Jezusa Chrystusa. W XVI wieku pojawiła się w Polsce wędrowna forma przedstawień jasełkowych. W XVII wieku do scenariuszy widowisk zaczęto wprowadzać polskie akcenty patriotyczne oraz treści świeckie, nacechowane elementami humoru i satyry. W trosce o zachowanie powagi w świątyniach, biskup poznański Teodor Czartoryski wydał w 1736 roku zakaz urządzania przedstawień jasełkowych w kościołach. Zezwolono jedynie na ustawianie żłobków z nieruchomymi figurami. Grupy kolędnicze zaczęły odgrywać sceny bożonarodzeniowe przed kościołami, na placach, w domach zamożnych mieszczan. Usunięta z kościołów szopka z ruchomymi lalkami, rozpoczęła nowy okres swojego rozwoju, oparty wyłącznie na inwencji lokalnych twórców. W ludowym teatrzyku jasełkowym, satyryczne treści świeckie zdominowały religijne wątki. Zmianie uległa również sama architektura szopki. Począwszy od XIX wieku zaczęto odstępować od malowania płaskich krajobrazów, na rzecz konstruowania papierowych czy tekturowych budynków, architektonicznie odzwierciedlających dworki wiejskie, ratusze, pałace, kościoły itp. Najbardziej dojrzałą formę architektoniczną uzyskała w Polsce tzw. szopka krakowska - autorstwa Michała Ezenekiera, byłego murarza i kaflarza z krakowskiego przedmieścia, a dzisiejszej dzielnicy miasta Krowodrzy.

Wybrana bibliografia: