Felicjan Szczęsny Kowarski (1890-1948)

Portret Bronisława Piłsudskiego 1938, rysunek piórkiem

w zbiorach Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.

             Bronisław Piłsudski, to mniej znany brat Marszałka, ale  jeden z wielkich bohaterów polskiej historii. Urodził się 1866 roku w Zułowie na Wileńszczyźne, jako najstarszy z synów polskiego ziemianina Józefa Piłsudskiego i Marii z Billewiczów.  W latach 1874-1886 mieszkał w Wilnie, a później w Petersburgu, gdzie podjął studia prawnicze na miejscowym uniwersytecie, a także związał się z Wolą Ludu - organizacją rewolucjonistów dążących do obalenia caratu  przy pomocy indywidualnego terroru. W 1887 uczestniczył w przygotowaniach do zamachu na Aleksandra III, a po dekonspiracji spisku został aresztowany i skazany na karę śmierci, zamienioną ostatecznie na 15 lat katorgi i zsyłkę na Sachalin - wyspę na Oceanie Spokojnym u wybrzeży Rosji. Na Sachalinie poznał znanego etnografa Lwa Sternberga, także zesłańca, który tak silnie zainteresował go uprawianą przez siebie dyscypliną naukową, że kiedy po 10 latach zesłania zamieniono mu resztę wyroku na nakaz osiedlenia się bez prawa opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu, chętnie przyjął propozycję Cesarskiej Akademii Nauk dotyczącą badań kultury Ajnów, Gilaków (Niwchów), Oroków i Mangunów. Osiedlił się w wiosce Ai i ożenił z krewną ainuskiego wodza. Efektem jego badań - głównie Ajnów na Sachalinie i Hokkaido - są unikatowe nagrania dźwiękowe rejestrujące pieśni i mowę Ajnów, słowniki zawierające tłumaczenia ponad 10 tysięcy słów z języka ajnu, 6 tysięcy z języka gilackiego,  2 tysiące z języka orockiego i manguckiego, nadto opisy obyczajów, podania, legendy oraz około 300 fotografii.

           Konflikt rosyjsko-japoński w 1906 roku zastał go w Japonii, skąd przez Stany Zjednoczone przedostał się do Europy i wreszcie po 19 latach tułaczki powrócił do Ojczyzny. Początkowo zamieszkał w Krakowie,  a później przeprowadził się do Zakopanego, gdzie prowadził badania etnograficzne Podhala. Wybuch I wojny światowej spowodował jego mimowolną  ucieczkę do Szwajcarii; musiał emigrować ponieważ  opuścił Syberię bez formalnego zezwolenia, więc po zajęciu Galicji przez wojska rosyjskie – mógł być pewny ponownego zesłania. W Szwajcarii włączył się w nurt działalności niepodległościowej. Nie wiadomo dlaczego w 1917 roku znalazł się w Paryżu. Tam 17 maja 1918 roku zginął śmiercią samobójczą, topiąc się w nurcie Sekwany. Nie doczekał odzyskania przez Polskę niepodległości. Jego grób znajduje się na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem.

             W swojej bogatej i barwnej biografii Bronisław Piłsudski,  wybitny naukowiec – antropolog i etnograf zajmujący się ludami i kulturami Dalekiego Wschodu, ma  również karty związane z ....muzealnictwem. Otóż,  odbywając katorgę zasłużył się m. in. dla otwartego w 1896 roku muzeum na Przyczółku Aleksandrowskim (wymieniony jest w akcie erekcyjnym), w roku 1900, jako pracownik muzeum we Władywostoku zdobył srebrny medal  dla dalekowschodniej części rosyjskiej ekspozycji etnograficznej przygotowanej na Wystawę Światową w  Paryżu, zaś po powrocie do Polski miał wielki udział w powstaniu Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Wystawa jednego obiektu
Muzeum Okręgowe w Sandomierzu 12 - 20 września 2020 roku.