Materiał: papier/ druk

Czas powstania: 1922

Wymiary: 22,6x15,7 cm

Nr inwentarzowy MOS /L 2727

Zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu

Książka „Pieśń o głodzie” Brunona Jasieńskiego znajdująca się w zbiorach Działu Literatury to ciekawy przykład zastosowania w praktyce wydawniczej tzw. uproszczonej pisowni. Jej zasady sformułowane przez samego Jasieńskiego w „Mańifeście w sprawie „ortografji fonetycznej” z 25 marca 1921 r. obejmowały między innymi całkowite usunięcie liter ó, rz, ch; oznaczanie zmiękczeń w postaci znaków diakrytycznych (np. zamiast: cień – ćeń) czy fonetyczny zapis grup spółgłoskowych (np. zamiast: trzy – tszy). Ten rodzaj pisowni, chociaż w założeniu autora miał służyć jak największej syntetyzacji i skrótowości wypowiedzi, okazał się jednak dość uciążliwy w odbiorze. Ostatecznie, jedynie właśnie „Pieśń o głodzie”, a raczej „Pieśń o głodźe” została wydrukowana konsekwentnie uproszczoną ortografią. Dotyczy to nie tylko tekstu utworu stricte (składającego się z prologu, części I, II, III oraz finału), ale również wszystkich pozostałych zapisów w książce: umieszczonych na okładce i kartach tytułowych, dedykacji dla ukochanej siostry Ireny: „REŃI w roczńicę śmierći (…) zamiast kwiatuw”, stopki wydawcy, nawet erraty. Utwór wydał Instytut Wydawniczy „Ńiezależnyh” w Krakowie w 1922 r., druk ukończono „5 maja tyśąc dźewięćset dwudźestego drugiego roku w drukarni L. MÜNTZA w sandomieżu”. Poszczególne egzemplarze numerowane były odręcznie, prezentowany tutaj oznaczony jest cyframi 446 (zapis wykonany ołówkiem).

Opinie krytyki na temat tego obszernego poematu podejmującego problematykę społeczną w prowokacyjny i nowatorski sposób były na ogół niechętne. Znaczący wpływ na recepcję dokonań Jasieńskiego wśród czytelników miała ponadto negatywna ocena Stefana  Żeromskiego wyrażona w „Snobizmie i postępie”; twórczość Jasieńskiego uznał za bezrefleksyjnie kopiującą obce wzorce, a stosowanie pisowni fonetycznej za destrukcyjne dla polskiej kultury.

Bruno Jasieński (1901-1938) – właściwie: Wiktor Bruno Zysman. Urodził się  17.07.1901 r. w Klimontowie. Na ukształtowanie jego poglądów wpłynął kilkuletni pobyt w Moskwie, gdzie przeżył rewolucję i zainteresował się ideami awangardy artystycznej. Do Polski wrócił jako zwolennik futuryzmu i komunizmu. Współautor głośnych jednodniówek futurystycznych, debiutował tomem „But w butonierce” (1921). W kolejnych latach wydał m. in. „Pieśń o głodzie”(1922), „Ziemię na lewo”(wspólnie z Anatolem Sternem, 1924), powieść „Nogi Izoldy Morgan” (1923), „Słowo o Jakubie Szeli” (1926). Poetykę jego utworów charakteryzował swoisty bunt, przejawiający się w prowokacyjnych odstępstwach od reguł ortografii i gramatyki, eksperymentach fonetycznych i słowotwórczych, manifestacyjnym stosowaniu neologizmów, wyrażeń potocznych, wyrazów obcych a nawet wulgaryzmów. W 1925 r. Jasieński wyemigrował do Francji, skąd jednak został wydalony decyzją władz w 1929 r. - w reakcji na opublikowanie skandalizującej powieści „Palę Paryż”. Od 1929 r. przebywał w Związku Radzieckim. Pisał i angażował się w działalność polityczną. Według akt NKWD został stracony w 1938 r. jako jedna z wielu ofiar stalinowskiej czystki. Pochowano go w masowej mogile w Butowie pod Moskwą.

Bibliografia:

Edward Balcerzan, Wstęp (Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego) [w:] Bruno Jasieński, Utwory poetyckie. Manifesty. Szkice, Wrocław 1972, BN I 211.

Krzysztof Jaworski, Dandys. Słowo o Brunonie Jasieńskim, „Iskry” 2009.

Andrzej K. Waśkiewicz, Czasopisma i publikacje zbiorowe polskich futurystów, „Pamiętnik Literacki” 1983, LXIV, z.1.

Olga Święcicka, Autokreacje Brunona Jasieńskiego, "Dwutygodnik" [online], http://www.dwutygodnik.com/artykul/1396-autokreacje-brunona-jasienskiego.html [dostęp 20.05.2020].